Sekurytyzacja w bankach

Przeprowadzona w 2004 r. nowelizacja Prawa bankowego umożliwiła prowadzenie sekurytyzacji należności bankowych. Pierwsze pomyślnie przeprowadzone transakcje nasz sektor bankowy ma już za sobą. W 2005 r. bank PKO BP SA jako pierwszy w Polsce przeprowadził sekurytyzację wierzytelności trudnych, będących przedmiotem działań windykacyjnych banku. Jak mówi Marek Kłuciński, rzecznik prasowy PKO BP SA, „jednym z czynników, który decydował, że dana wierzytelność mogła zostać wytypowana do sprzedaży, był fakt, że została ona zakwalifikowana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa do kategorii ryzyka bankowego stracone”. Wszystkie pakietowe transakcje sprzedaży wierzytelności przeprowadzone zostały przez nasz bank z funduszami sekurytyzacyjnymi. Sekurtyzacja dała największemu polskiemu bankowi bezsporne korzyści, do których Marek Kłuciński zalicza:

• uwolnienie części niepracującego kapitału; uzyskane wpływy ze sprzedaży wierzytelności stanowić mogą dodatkowy strumień finansowy, w celu zwiększenia akcji kredytowej banku;
• rozwiązanie rezerw celowych, co w efekcie powoduje pozytywne skutki, np. w postaci obniżenia kosztów finansowych banku;
• obniżenie kosztów dochodzenia wierzytelności związanych z kosztami: sądowymi, zastępstwa procesowego, prowadzonych egzekucji komorniczych itp.;
• zwiększenie efektywności prowadzonych przez bank działań windykacyjno-restrukturyzacyjnych;
• sprzedaż wierzytelności bilansowych zaklasyfikowanych do kategorii ryzyka „stracone” wpływa pozytywnie na poprawę jakości portfela, a w konsekwencji na poprawę struktury bilansu banku;

W efekcie przeprowadzenie sekurytyzacji pozwala bankowi uzyskać poprawę współczynników adekwatności kapitałowej bez angażowania kapitału przez akcjonariuszy.

Banki mogą przeprowadzać z funduszami sekurytyzacyjnymi lub towarzystwami funduszy inwestycyjnych transakcje sekurytyzacyjne zarówno w formie cesji (true sale), jak i przez zawarcie umowy o subpartycypację. Wykorzystanie subpartycypacji stanowi szczególnie korzystny sposób przeprowadzania sekurytyzacji w zakresie wierzytelności bankowych zabezpieczonych rzeczowo. Prawo bankowe nie zezwala

Zobacz również:

• GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
• Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
• International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

jednak na subpartycypację w przypadku, gdy sekurytyzacja jest przeprowadzana z wykorzystaniem spółki celowej SPV.

Sekurytyzacja daje bankom również wymierne korzyści podatkowe. W świetle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do przychodów nie zaliczają one przychodów ze zbycia funduszowi sekurytyzacyjnemu albo towarzystwu funduszy inwestycyjnych tworzącemu go wierzytelności z tytułu kredytów i pożyczek – do wysokości niespłaconej ich części. Ponadto bank może zaliczyć w koszty uzyskania przychodów stratę poniesioną na tej sprzedaży do wysokości utworzonej rezerwy zaliczonej do kosztów uzyskania przychodów. Z takiej ochrony bank nie może skorzystać, sprzedając wierzytelności windykatorowi.

Wiosną ub. roku Dominet Bank przeprowadził sekurytyzację portfela należności regularnych z tytułu udzielonych kredytów konsumenckich. Zamiarem władz banku była poprawa struktury bilansu oraz poprawa wskaźników adekwatności kapitałowej. Merrill Lynch International, mniejszościowy udziałowiec, był organizatorem programu i jednocześnie inwestorem, który objął obligacje w utworzonej spółce celowej Polish Assets SPV. Funkcje doradców pełniły kancelarie Lovells oraz Linklaters. Jak się okazuje, podjęcie decyzji o sekurytyzacji wynikało z planów sprzedaży 100% akcji banku Fortisowi. Umowa została podpisana w październiku 2006 r. Poprawienie struktury bilansu pozwoliło akcjonariuszom na uatrakcyjnienie struktury finansowej banku i w efekcie uzyskanie korzystnej wyceny.

Znowelizowane z dniem 1.07.2004 r. Prawo bankowe wymaga uzyskania przez bank pisemnej zgody dłużnika na przelew wierzytelności do towarzystwa funduszy inwestycyjnych lub funduszu sekurytyzacyjnego. Zapis ten wprowadzono Ustawą o funduszach inwestycyjnych. Rodzi to dalsze konsekwencje prawne, takie jak poddanie się egzekucji na rzecz nowego wierzyciela.

Zgoda na przelew wierzytelności nie jest natomiast wymagana w przypadku przeniesienia przez bank wierzytelności na rzecz spółki kapitałowej SPV. Jak mówi mec. Piotr Zawiślak z kancelarii prawnej Lovells H. Seisler sp.k., art. 92c Prawa bankowego został wprowadzony ustawą o funduszach inwestycyjnych. Nałożenie obowiązku uzyskania zgody dłużnika na przelew wynikło z tego, że na etapie prac nad ustawą lansowana była koncepcja, że fundusze sekurytyzacyjne będą mogły działać w oparciu o tytuły egzekucyjne, podobne do bankowych tytułów egzekucyjnych. Nie zyskała ona jednak aprobaty parlamentu, jednak przeoczono wówczas konieczność zmiany tego przepisu. Konieczność uzyskiwania zgody na przelew do funduszu nie ma więc obecnie żadnego uzasadnienia, ale niefortunny przepis dalej istnieje.

Niewiele obecnie jest czynników, które mogłyby wpłynąć na znaczący wzrost zainteresowania sekurytyzacją w polskim sektorze bankowym. Funkcjonujące w naszym kraju banki, szczególnie duże i z większościowym kapitałem zagranicznym, są dziś nieźle dokapitalizowane i posiadają właściwe wskaźniki świadczące o adekwatności kapitałowej. Nie jest rzadkością nadpłynność. Ponadto istnieją duże możliwości pozyskania pieniądza także na rynku zagranicznym, na przykład poprzez emisje euroobligacji lub zaciąganie niskooprocentowanych pożyczek we frankach szwajcarskich. Nie bez znaczenia będzie wejście w życie w 2007 r. nowej umowy kapitałowej, która przyczyni się do uwolnienia dużych ilości kapitału obecnie zaangażowanego w działalność kredytową. Dlatego też trudno oczekiwać, że banki funkcjonujące na polskim rynku będą pozbywać się „zdrowych” portfeli kredytowych, które dają im regularny dopływ środków finansowych.

Bariery rozwoju

Dla właściwego rozwoju sekurytyzacji w naszym kraju niezbędne jest uchwalenie przez sejm wielu spójnych ze sobą aktów prawnych, z których podstawowym byłaby ustawa o sekurytyzacji, na którą od lat oczekuje rynek oraz prawnicy. Obecne rozwiązania prawne są niespójne, co dotyczy w szczególności prawa podatkowego. Dowodem jest nierówne traktowanie przez prawo podmiotów uczestniczących w procesie sekurytyzacji i w efekcie stosowanie wobec nich różnych obciążeń podatkowych. Proces sekurytyzacji jest zagadnieniem skomplikowanym, wymagającym wysokiego poziomu wiedzy z dziedziny nowoczesnych finansów, stąd właściwa interpretacja przepisów podatkowych może stwarzać wielu urzędnikom skarbowym problemy.

Jak uważa mec. Andrzej Dębiec, partner kancelarii prawnej Lovells H. Seisler sp.k., obowiązujące prawo podatkowe utrudnia rozwój sekurytyzacji w Polsce. Tutaj chciałbym wskazać na problem transakcji realizowanych z funduszami sekurytyzacyjnymi, a także sekurytyzacji subpartycypacyjnej, ponieważ istnieje niepewność co do jej skutków finansowych. Głównym problemem jest nierówne traktowanie podmiotów w zakresie możliwości rozliczania przychodów i kosztów transakcji. Może dojść do sytuacji, że inicjator osiągnie w danym okresie podatkowym wysokie przychody, a nie ma szansy rozliczyć kosztów. Kolejna kwestia to podatek VAT oraz podatek od czynności cywilnoprawnych. Tutaj mamy do czynienia z jaskrawą nierównością wobec prawa różnych podmiotów. Instytucje finansowe są zobowiązane do płacenia podatku VAT, z kolei niefinansowe korzystają ze zwolnienia. Są one natomiast zobowiązane do uiszczania podatku od czynności cywilnoprawnych, który stanowi 1 proc. wartości transakcji sekurytyzacyjnej.

Innym problemem jest nierówność w sposobie traktowania kosztów uzyskania przychodów. Strata ze zbycia wierzytelności z tytułu kredytów bądź pożyczek towarzystwu funduszy inwestycyjnych lub funduszowi sekurytyzacyjnemu stanowi koszt uzyskania przychodów. Jednocześnie takiego odliczenia nie można dokonać przy przelewie wierzytelności do spółki SPV.

Sekurytyzacja w Polsce ma przed sobą jeszcze długą drogę, aby osiągnąć poziom zbliżony do rynku europejskiego lub amerykańskiego. Jednak należy mieć nadzieję, że ten sposób restrukturyzacji finansowej będzie zyskiwać nowych zwolenników zarówno wśród banków, jak i przedsiębiorstw. Wykreowaniu warunków dla rozwoju sekurytyzacji sprzyjałoby wprowadzenie pakietu spójnych aktów prawnych w tym zakresie. Wymaga to również inicjatywy zainteresowanych podmiotów.