Jak pozyskać dopływ świeżej gotówki do przedsiębiorstwa, gdy kontrahenci opieszale regulują swoje zobowiązania, a proces windykacji jest wysoce pracochłonny i długotrwały? W Polsce trwa nawet tysiąc dni.

Rozwiązaniem może być wykorzystanie robiącego ogromną karierę w świecie, nowoczesnego narzędzia służącego zarządzaniu aktywami – sekurytyzacji. Słowo to pochodzi od angielskiego „securities” – papiery wartościowe. W procesie sekurytyzacji dochodzi do zamiany niejednokrotnie niepłynnych aktywów na płynne papiery wartościowe. W efekcie w aktywach bilansu pojawia się płynna gotówka, niezbędna dla normalnego funkcjonowania firmy. Wyodrębniona z bilansu przedsiębiorstwa lub banku zdywersyfikowana pula należności wraz z generowanymi przez nie strumieniami pieniężnymi, odpowiednio zabezpieczona i prawnie usamodzielniona, zostaje przeniesiona do drugiego podmiotu. Aby uzyskać finansowanie nabycia aktywów, podmiot dokonuje emisji dłużnych lub udziałowych papierów wartościowych. Na świecie sekurytyzacja to jeden z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Jest ona przeprowadzana przez podmioty funkcjonujące w różnych sektorach gospodarki: bankowość, ubezpieczenia, usługi leasingowe, telekomunikację, handel i inne usługi.

Zobacz również:

• GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
• Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
• International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

Sekurytyzacji są poddawane wierzytelności wynikające z kredytów i pożyczek bankowych, kart kredytowych, leasingu, tran-sakcji handlowych i innych usług. Mogą być jej poddawane nawet należności przyszłe.

Co uzyskuje przedsiębiorstwo, przeprowadzając niejednokrotnie trudny proces sekurytyzacji? Przede wszystkim otwiera sobie nowe, atrakcyjne kosztowo źródło finansowania bez wzrostu ryzyka kredytowego, co ma miejsce przy kredycie bankowym lub emisji dłużnych papierów wartościowych. Unika też konieczności podwyższania kapitału przez właścicieli, co mogłoby wiązać się z rozwodnieniem kapitału. Wraz z pozbyciem się należności zostaje z przedsiębiorstwa wytransferowana cześć ryzyka finansowego. Powoduje to większą dywersyfikację źródeł finansowania i udrożnienie przepływów finansowych. Poprawia się wiele wskaźników finansowych, np. płynność, ROA oraz ROE. W efekcie wzrasta zdolność kredytowa przedsiębiorstwa, co zmniejsza koszty pozyskania kapitału.

W przypadku banków mamy do czynienia z poprawą adekwatności kapitałowej. Pozbywając się niejednokrotnie trudnych należności, przedsiębiorstwo unika kosztownych procesów sądowych oraz windykacji. Prowadzenie takich spraw czasami trwa bardzo długo i absorbuje wielu pracowników przedsiębiorstwa. W efekcie sekurytyzacja daje niejednokrotnie szansę na złapanie oddechu, a w wielu przypadkach pozwala uniknąć bankructwa. Sekurytyzacja jest jednak procesem skomplikowanym i kosztownym. Szacuje się, że ekonomicznie jest uzasadniona dla wartości transakcji nie mniejszej niż 50 mln zł.

Procedury

Inicjatorem sekurytyzacji jest zazwyczaj pierwotny właściciel należności. W tym celu wyodrębnia on z aktywów pule jednorodnych wierzytelności, po czym dokonuje ich transferu do innego podmiotu. Transfer wierzytelności może być przeprowadzony do spółki celowej (ang. Special Purpose Vehicle, SPV) lub funduszu sekurytyzacyjnego. Spółka celowa jest spółką kapitałową emitującą obligacje (podmiot emisyjny) w celu pozyskania środków na nabycie wierzytelności od inicjatora. Istotnym czynnikiem umożliwiającym dokonywanie emisji przez spółki kapitałowe SPV były zmiany w ustawie o obligacjach. Zabezpieczeniem emisji mogą być nabyte od inicjatora wierzytelności. Istotną rolę w realizacji programu sekurytyzacji odgrywa

serwiser. Jest to podmiot administrujący portfelem aktywów – zajmujący się przede wszystkim windykacją wierzytelności. Ponadto dla realizacji procesu niezbędna jest współpraca z organizatorem transakcji, administratorem transakcji, agentem emisji, dealerami, depozytariuszem, agentem transferowym, bankiem oraz agencją ratingową. Transfer wierzytelności lub praw może być przeprowadzony na podstawie jednej z trzech umów: nowacji, cesji lub subpartycypacji.

Sekurytyzacja poprzez fundusz

Fundusze sekurytyzacyjne są tworzone przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych i podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego, która wydaje zgodę na założenie funduszu oraz akceptuje wybór serwisera. Fundusz sekurytyzacyjny może być utworzony jako fundusz zamknięty i posiada osobowość prawną. Wyłącznym przedmiotem działalności takiego funduszu jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia certyfikatów inwestycyjnych, w pule jednolitych rodzajowo wierzytelności, przynoszących regularny dopływ kapitału. Certyfikaty inwestycyjne są udziałowymi papierami wartościowymi i mogą być notowane na GPW lub CeTO.

Ustawa o funduszach inwestycyjnych określa dwie formy funduszy strukturyzowanych: (i) standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny; (ii) niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny.

Standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny jest funduszem parasolowym z wydzielonymi subfunduszami. Certyfikaty takiego funduszu mogą nabywać osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a także osoby fizyczne. Z kolei niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny jest pojedynczym funduszem inwestycyjnym. Prawo do nabywania certyfikatów tego funduszu jest ograniczone do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Fundusz może dopuścić sprzedaż certyfikatów osobom fizycznym, pod warunkiem, że cena emisyjna certyfikatu jest nie niższa niż równowartość 40 tys. euro.

Według raportu Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami na koniec ub. r. na polskim rynku funkcjonowało siedem funduszy sekurytyzacyjnych posiadających aktywa o wartości bliskiej 453 mln zł, co stanowi około pół procent wartości aktywów polskiego rynku funduszy inwestycyjnych.

Fundusze sekurytyzacyjne korzystają ze zwolnienia podatkowego przy obrocie wierzytelnościami. „Utworzony przez BPH TFI niestandaryzowany fundusz PROKURA został przeznaczony dla wybranych podmiotów, stąd nie jest on dostępny dla innych inwestorów” – mówi Marcin Bednarek, dyrektor Departamentu Marketingu i PR z BPH TFI. Obecnie serwiserem PROKURY jest firma windykacyjna KRUK SA. Pozyskane przez te fundusze środki są przeznaczane na inwestycje w wierzytelności bankowe, operatorów telekomunikacyjnych, telewizyjnych, zakładów energetycznych i gazowniczych, ubezpieczycieli, pośredników kredytowych, spółdzielni mieszkaniowych. Zysk funduszu PROKURA od rozpoczęcia działalności w listopadzie 2005 r. do końca 2006 r. wyniósł 68,85%. W sierpniu 2006 r. BPH TFI uruchomiło drugi fundusz sekurytyzacyjny BISON.

Skarbiec TFI SA, należący obecnie do Enterprise Investors, otrzymał w marcu 2006 r. zgodę na utworzenie nowego funduszu sekurytyzacyjnego. Dopuszczalna wielkość aktywów funduszu zawiera się w przedziale od 5 do 300 mln zł. Jak mówi Piotr Kuba, wiceprezes SKARBIEC TFI, fundusz będzie nabywał wierzytelności nieregularne od banków, firm telekomunikacyjnych oraz firm ubezpieczeniowych. Będzie on posiadał pierwszą w Polsce strukturę funduszu podstawowego z funduszami powiązanymi (ang. Master/Feeder). „Fundusze powiązane będą inwestować całość swoich aktywów w certyfikaty inwestycyjne funduszu sekurytyzacyjnego” – mówi Piotr Kuba. Zamiarem Skarbiec TFI SA jest powierzenie obsługi tych wierzytelności spółce EGB Investments SA.

Z informacji, jakie uzyskałem od zarządu EGB Investments SA, podmiot ten oferuje pełną gamę narzędzi windykacyjnych, począwszy od działań prewencyjnych i monitoringu płatności, poprzez windykację polubowną i terenową, aż do kompleksowej obsługi wierzytelności na etapie sądowym. „Spółka nasza wyspecjalizowała się w windykacji na zlecenie (obsługa pakietów i pojedynczych wierzytelności). Jest także jednym z największych nabywców masowych pakietów wierzytelności pochodzących z takich sektorów, jak: telekomunikacja, instytucje finansowe, media, handel, budownictwo etc.” – mówi Krzysztof Matela, prezes zarządu EGB Investments SA z Bydgoszczy.