Wykorzystanie spółki osobowej wydaje się w tym przypadku prostym i skutecznym narzędziem optymalizacyjnym. Spółki osobowe (spółka jawna, komandytowa czy komandytowo-akcyjna) są podmiotami podatkowo transparentnymi, tj. nie są podatnikami podatku dochodowego. Podatek z zysków w takich spółkach jest opodatkowany wyłącznie jednokrotnie - na poziomie partnerów (tzn. odpowiednio przychody i koszty takiej spółki są proporcjonalnie rozliczne przez jej właścicieli). Jednocześnie dla potrzeb podatku od towarów i usług funkcjonowanie takich spółek niczym nie różni się od traktowania ich jak normalnych spółek kapitałowych.

W ostatnim czasie widać większe zainteresowanie spółkami osobowymi, wykorzystywanymi właśnie jako prosty sposób na zmniejszenie obciążeń podatkowych. Restrukturyzacja formy prawnej ze spółki kapitałowej na osobową może być w określonych przypadkach sposobem na efektywne zmniejszenie opodatkowania przedsiębiorców.

2 alternatywa - prywatny fundusz inwestycyjny

Ciekawym rozwiązaniem - choć zdecydowanie bardziej kosztownym - jest wykorzystanie prywatnego funduszu inwestycyjnego zamkniętego (FIZ) do prowadzenia wybranych inwestycji, np. budowlanych. FIZ, jako podmiot zwolniony z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych, pozwala na swobodne zarządzanie kapitałem przedsiębiorstwa, "bez oglądania się" na podatek dochodowy. Pojawi się on dopiero w momencie wypłaty z zysku członkom funduszu. Choć konstrukcyjnie można by próbować porównywać "przejrzystość" podatkową FIZ do spółek osobowych, należy pamiętać, że FIZ pozwala na efektywne odroczenie płatności podatku aż do momentu wypłaty zysku. W przypadku przedsiębiorców planujących długofalowe/wielokrotne reinwestowanie osiąganych zysków FIZ wydaje się rozwiązaniem bardzo korzystnym.

Należy jednak pamiętać, że reżim funduszy inwestycyjnych jest bardzo szczegółowo regulowany przez odpowiednie przepisy prawne ograniczające swobodę inwestowania. Przepisy te wskazują, kto i jak może założyć FIZ oraz jak może wyglądać portfel inwestycji. Ponadto FIZ jest narzędziem dość kosztownym z administracyjnego punktu widzenia. Oznacza to, że takie narzędzie optymalizacyjne jest skierowane do "większych graczy", których rozmiary inwestycji są na takim poziomie, iż koszt utrzymania FIZ pozostaje opłacalnym wydatkiem w porównaniu do obciążeń podatkowych, jakie byłyby ponoszone przy prowadzeniu działalności w bardziej konwencjonalnej formie, takiej jak spółki kapitałowe.

Jeszcze korzystniejszy efekt podatkowy może przynieść wykorzystanie zagranicznych funduszy, np. utworzonych zgodnie z prawem luksemburskim. Skuteczne międzynarodowe planowanie podatkowe może zatem polegać na połączeniu korzyści, jakie daje założenie spółki holdingowej w kraju o łagodnym reżimie podatkowym (np. Cypr) oraz właśnie zagranicznych funduszy. Chociaż wprowadzanie podobnych struktur jest już bardziej złożonym procesem i wymaga międzynarodowej koordynacji i konsultacji, to oszczędności podatkowe mogą być bardzo znaczące.

Inwestycje na terenie specjalnych stref ekonomicznych

Innym narzędziem optymalizacji podatkowej promowanej przez polskie przepisy jest inwestowanie na terenie specjalnych stref ekonomicznych (SSE). Dla przedsiębiorców planujących działania inwestycyjne w określonym zakresie, którzy zdecydują się na prowadzenie działalności na terenie jednej z 14 SSE, przewidziane są udogodnienia w formie zwolnienia z podatku dochodowego, jak również zwolnienie z podatku od nieruchomości. Wysokość dostępnego zakresu zwolnień od podatku dochodowego jest ustalana oddzielnie dla poszczególnych regionów oraz zależy od wielkości przedsiębiorstwa. Co więcej, pomoc na terenie stref może oznaczać również udzielenie pomocy regionalnej na pokrycie kosztów nakładów inwestycyjnych, a także inne przywileje, np. korzystny zakup działki pod inwestycję.

Z punktu widzenia planowania finansowego ulokowanie inwestycji na terenie SSE może być zatem postrzegane jako specyficzne narzędzie planowania podatkowego, prowadzące do wymiernych oszczędności. Oczywiście, uzyskanie zwolnienia podatkowego (które jest formą pomocy publicznej) nie jest automatyczne i wymaga spełnienia wielu wymogów.

Uzupełnieniem planowania podatkowego może być uzyskanie innej formy pomocy publicznej, np. pozyskanie środków finansowych ze strukturalnych funduszy unijnych, które obok skutecznego planowania podatkowego są równie interesującą metodą poprawy sytuacji finansowej spółki (jednocześnie zwolnioną z podatku dochodowego).

Optymalizacja nie tylko w jednym podatku

Wskazane wyżej metody optymalizacji podatkowej nie wyczerpują wszystkich możliwości, jakie dają polskim przedsiębiorcom obowiązujące przepisy podatkowe. Pokazują jedynie możliwości dotyczące podatku dochodowego od osób prawnych, jakie są do dyspozycji przedsiębiorców działających w Polsce. Nie wolno zapominać, że optymalizacji podatkowej można i należy szukać nie tylko w przypadku podatków dochodowych, lecz także w innych - przede wszystkim w podatku od towarów i usług, podatku od nieruchomości czy też podatku od czynności cywilnoprawnych.

Dobór odpowiedniego narzędzia optymalizacji podatkowej będzie zawsze kwestią indywidualną - zależeć będzie od rodzaju prowadzonej działalności, możliwości inwestycyjnych, struktury własnościowej czy po prostu celów biznesowych. Nie wszystkie z zaprezentowanych pomysłów mogą znaleźć zastosowanie w każdym przedsiębiorstwie. W celu doboru odpowiedniego narzędzia optymalizacyjnego przedsiębiorcy często decydują się na fachową pomoc wyspecjalizowanych doradców podatkowych. W praktyce skuteczną formą identyfikacji potencjalnych oszczędności podatkowych jest przeprowadzenie przeglądu podatkowego analizującego obecny stan rozliczeń podatkowych przedsiębiorstwa. Nasze doświadczenie pozwala postawić tezę, że praktycznie w każdym dużym czy średnim przedsiębiorstwie znajdują się obszary do optymalizacji podatkowej.

Na koniec warto przywołać stanowisko Ministerstwa Finansów dotyczące planowania podatkowego. "Żaden przepis prawa podatkowego ani orzecznictwo, ani też doktryna nie zabraniają podatnikowi wyboru takiego rozwiązania zgodnego z prawem i rzeczywistością, które byłoby dla niego - przy podejmowaniu decyzji gospodarczych - bardziej korzystne na gruncie prawa podatkowego". I chociaż stanowisko może zaskakiwać (nie wspominając już o praktycznym podejściu urzędów skarbowych do wszelkich prób zmniejszania obciążeń podatkowych przez podatnika), należy uznać, że w ten właśnie sposób przedsiębiorcy mogą realizować przysługującą im swobodę działalności gospodarczej.

Optymalizacja pozycji finansowej przez zmniejszenie obciążeń podatkowych jest pożądana w każdej firmie. Kluczem do sukcesu jest znajomość możliwości i odpowiedni dobór narzędzi optymalizacyjnych dla przedsiębiorcy.

Piotr Kwaśny jest doradcą podatkowym w firmie Accreo Taxand.

Maciej Grzymała jest doradcą podatkowym i menedżerem w firmie Accreo Taxand.