Wynagrodzenie w postaci akcji
-
- Mirosław Szmigielski,
- 01.12.2004
Wymagane jest, aby koszty były rozpoznawane w księgach przez okres, w którym usługi są otrzymywane. Drugostronnie transakcja ujmowana jest w kapitałach własnych lub zobowiązaniach w zależności od tego, czy jednostka wyda akcje własne, czy rozliczy transakcje gotówką. Kwoty, które należy ująć, odzwierciedlają wartość godziwą towarów bądź usług, a niekiedy wartość godziwą akcji lub opcji na akcje.
Jeżeli akcje czy opcje na akcje są przydzielane pracownikom jako część ich pakietu wynagrodzeń, wówczas wartość godziwa otrzymanej "pracy" tych pracowników mierzona jest wartością godziwą przydzielonych instrumentów kapitałowych. Wyceny dokonuje się na dzień przyznania opcji na akcje - w przypadku pracowników - lub na dzień otrzymania towarów czy usług w pozostałych przypadkach. Wartość godziwa opcji na akcje jest określana przy użyciu odpowiednich modeli wyceny. Jeżeli nie możemy skorzystać z wartości rynkowych, stosuje się modele: Black - Scholesa, Binominal czy Monte-Carlo. Wszystkie korzystają z tych samych teorii wyceny, różnią je możliwości odzwierciedlenia specyficznych dla transakcji założeń. Wszystkie biorą pod uwagę cenę rynkową akcji na dzień przydzielenia, cenę, po której pracownik będzie miał prawo zakupić akcje, zmienność wartości akcji na giełdzie, wolną od ryzyka stopa zwrotu, warunki konieczne do tego, aby pracownik nabył prawo do akcji.
Poniżej podaję przykładowe rozliczenie kosztów wynagrodzeń rozliczonych akcjami własnymi spółki.
Dla każdego z 4 członków zarządu przyznano 1 stycznia 2004 r. po 100 opcji na akcje własne spółki (o wartości nominalnej 1 zł za akcję). Warunkiem przyznania akcji jest osiągnięcie 25% wzrostu cen akcji spółki na koniec 2006 r. oraz zainteresowane osoby nie mogą zrezygnować z pracy w ciągu trzyletniego okresu. Członkowie zarządu będą mieli prawo zakupu akcji po 10 zł każda, a wartość godziwa każdej opcji na 1 stycznia 2004 r. wynosi 15 zł.
Wartość całego planu, zarazem oszacowana wartość "usług menedżerskich" na 1 stycznia 2004 r. członków zarządu objętych planem wyniesie:
4 x 100 x 15 zł = 6.000 zł
Tak więc przy braku modyfikacji planu w każdym z trzech lat powinniśmy zaksięgować koszty wynagrodzeń w kwocie 2.000 zł, a zapis drugostronny odniesiony zostanie na kapitał własny.
Co jednak, gdy po pierwszym roku jeden z członków zarządu odejdzie? W tym przypadku liczba opcji, które potencjalnie będą wykorzystane, wyniesie: 3 x 100 = 300, a ich wartość:
300 x 15 zł = 4.500 zł. Obciążenie kosztów wynagrodzeń w roku 2005 wyniesie więc 1.000 zł
(4.500 x 2/3 - 2.000). Jeżeli nie będzie dalszych zmian, to w roku 2006 obciążenie kosztów wynagrodzeń wyniesie:
ogółem koszt 3 x 100 x 15 zł = 4.500 zł - 2.000 zł (rok 2004) - 1.000 zł (rok 2005) = 1.500 zł.
Tak więc na koniec roku 2006 będziemy mieli:
koszt w rachunku zysków i strat roku 2006 1.500 zł
obciążenie zysków z lat poprzednich (2.000 zł + 1.000 zł) 3.000 zł
pozycja w kapitałach własnych - opcje menedżerskie 4.500 zł
Jeżeli warunek określony w umowie (25% wzrost cen akcji) został osiągnięty, a cena bieżąca rynkowa akcji jest powyżej 10 zł, wówczas 3 członków zarządu zgłosi się po akcje. Spółka będzie musiała wyemitować 3 x 100 = 300 akcji własnych. Emisja zaksięgowana będzie następująco:
Dr Kapitał własny - opcje menedżerskie 4.500
Cr Kapitał zakładowy (300 x 1) 300
Cr Nadwyżka nad ceną nominalną 3.200
Ponieważ zgodnie z umową członkowie zarządu zapłacą po 10 zł za każdą akcję, zaksięgujemy:
Dr Kasa (300 x 10) 3.000
Cr Kapitał własny - nadwyżka nad ceną nominalną 3.000
Co będzie, jeżeli warunki planu nie zostaną spełnione i członkowie zarządu nie otrzymają prawa do akcji? Wówczas kwoty uprzednio zaksięgowane w kapitale własnym - opcje menedżerskie - przeksięgowuje się do wyniku finansowego z lat poprzednich. Powyższy przykład jest prosty, ale w praktyce mogą wystąpić znacznie bardziej skomplikowane plany opcji menedżerskich, jak również modyfikacje do tych planów.
Spółki powinny obecnie ocenić wpływ zastosowania MSSF 2 na swoją sytuację finansową i na wyniki finansowe oraz przygotować informacje, które będą musiały być ujawnione w związku z istniejącymi i przyszłymi planami płatności akcjami.
Autor jest biegłym rewidentem KIBR, FCCA zatrudnionym w dziale audytu i doradztwa księgowego PricewaterhouseCoopers sp. z o.o.
Opinie wyrażone w tekście są osobistymi poglądami autora i nie stanowią oficjalnego stanowiska PricewaterhouseCoopers.
