Kryzys finansowy z końca 1998 roku zwrócił uwagę inwestorów na alternatywne formy inwestowania, jakimi są fundusze hedgingowe. Od tego czasu ich popularność stale rośnie.

Dodatkowym impulsem dla rozwoju funduszy hedgingowych były niskie stopy procentowe oraz niezadowalające wyniki inwestycji tradycyjnych w latach 2000-2002. Wszystko to przyczyniło się do ich dynamicznego rozwoju. Średni przyrost wartości aktywów w zarządzaniu w okresie 1999-2005 wyniósł 28%. Obecnie na świecie działa około 8.300 funduszy hedgingowych z aktywami o wartości 1 bln dol. Przewiduje się, że za dwa lata ich liczba może wzrosnąć nawet o 50%. Segment europejskich funduszy hedgingowych rozwijał się najszybciej, osiągając kapitał stanowiący jedną piątą całości kapitału zarządzanego przez te podmioty na świecie.

Jak to działa

Fundusze hedgingowe są wyrafinowanymi wehikułami finansowymi, stosującymi wiele nowoczesnych strategii inwestycyjnych - instrumenty stosowane w tradycyjnych strategiach hedgingowych zazwyczaj pełnią rolę pomocniczą. Strategie te wykorzystują różne kombinacje lewarowania, krótką sprzedaż, instrumenty pochodne, arbitraż oraz szerokie spektrum aktywów rynkowych.

Często dyskutowanym problemem jest ryzyko funkcjonowania tych funduszy. Reprezentują one grupę inwestycji wysoce spekulacyjnych, często niczym niezabezpieczonych. Sprawozdania finansowe funduszy nie podlegają obowiązkowi audytu. Brak rejestracji i nadzoru ze strony organów państwowych, jednolitych zasad wyceny aktywów i obowiązków informacyjnych powoduje, że działalność tych podmiotów nie jest wystarczająco transparentna. Do niedawna ich zarządzający nie podlegali żadnym obowiązkom rejestracyjnym, weryfikacji wiedzy czy etyki zawodowej. Fundusze hedgingowe, kojarzone z krajami typu offshore (liberalne regulacje, niskie podatki), są najczęściej zarządzane z renomowanych centrów. Większość europejskich funduszy jest zarządzana z Londynu.

Z drugiej jednak strony podmioty te mogą przyczynić się do zwiększenia płynności rynku, gdyż ich zarządzający mają większą skłonność do wkładania kapitału w ryzykowny i zmienny rynek, absorbując skoki rynkowe. Mogą także przyczyniać się do uaktywnienia się spekulantów, co determinuje wzrost obrotów na rynkach pozagiełdowych oraz rynku instrumentów pochodnych, a tym samym do podziału ryzyka na większą liczbę uczestników rynku. Wielość strategii daje wyniki nieskorelowane lub ujemnie skorelowane z tradycyjnymi instrumentami finansowymi. Wzbogacenie portfela inwestycji tradycyjnych inwestycjami w fundusze hedgingowe daje korzyści wynikające z dywersyfikacji. Badania wykazały, że najbardziej pożądany profil zysku i ryzyka posiada portfel, w którym 50% stanowią udziały funduszy hedgingowych.

Menedżerowie funduszy, koncentrując się na zarządzaniu inwestycjami, stosują outsourcing czynności pomocniczych do zewnętrznych administratorów funduszy. Administratorzy świadczą różne usługi, łącznie z wyceną tytułów uczestnictwa, doradztwem prawnym, raportowaniem i obsługą klientów. Zawieranie transakcji wymaga również wsparcia operacyjnego, brokerskiego i usług finansowych ze strony banków i domów maklerskich (prime brokers). Instytucje te zapewniają platformy transakcyjne, realizację i rozliczanie transakcji. Inne usługi to prowadzenie depozytu aktywów, udostępnianie analiz finansowych, doradztwo i pozyskiwanie klientów. Czasami aktywa funduszy hedgingowych są deponowane w specjalistycznych bankach (custodian bank). Dla inwestujących w fundusze hedgingowe stanowi to lepsze zabezpieczenie ich aktywów w porównaniu z instytucją prime broker.

Strategie inwestycyjne

W strategiach inwestycyjnych funduszy hedgingowych zarządzający stosują szeroki zakres instrumentów i technik opartych na krótkiej sprzedaży, lewarowaniu, arbitrażu, instrumentach pochodnych, wykorzystywaniu zdarzeń nadzwyczajnych, inwestowaniu w spółki z problemami finansowymi, inwestowaniu w trudne wierzytelności, analizie globalnych trendów ekonomicznych, wykorzystywaniu potencjału rynków wschodzących.

Firma VAN Hedge Fund Advisors, LLC z Nashville, USA, wyróżnia 18 podstawowych rodzajów strategii, które sytuuje w czterech grupach.

I. Market neutral group - strategie rynku neutralnego

I.1. Equity market neutral - neutralny rynek akcji

Zarządzający inwestuje podobną ilość kapitału w długą i krótką pozycję w udziałowych papierach wartościowych (akcje), z niską ekspozycją na ryzyko jednej z pozycji: +/- 20%. Długie pozycje są zajmowane w papierach, dla których jest oczekiwany wzrost, a krótkie w papierach, dla których oczekiwany jest spadek wartości. Często przy podejmowaniu decyzji bierze pod uwagę dane fundamentalne spółki i jej przewidywany rozwój. Z powodu niskiej ekspozycji wynik jest w znacznym stopniu uniezależniony od zmian rynkowych.

I.2. Event Driven - zdarzenia nadzwyczajne

Zarządzający inwestuje w papiery wartościowe spółek, jeżeli spodziewa się zmiany ich ceny w krótkim czasie, spowodowanej wydarzeniem nadzwyczajnym, np. bankructwem, restrukturyzacją, fuzją, przejęciem, wykupem akcji, zmianą ratingu, nadzwyczajnym wynikiem finansowym. W ramach tej podgrupy występują trzy strategie:

I.2.1. Distressed Securities - inwestycje w papiery spółek w trakcie restrukturyzacji finansowej

Zarządzający zajmuje długą lub krótką pozycję w obligacjach (akcjach) spółek, zagrożonych bankructwem. Z powodu trudnej sytuacji spółek może nabywać je z dużym dyskontem. Jeżeli spółka wyjdzie z kryzysu, wzrośnie wartość jej akcji. Również zyskowne może okazać się nabycie niepodporządkowanego długu bankrutującej spółki. Inna strategia polega na zajmowaniu krótkich pozycji w akcjach spółek przeżywających trudności. W przypadku dalszego pogorszenia się sytuacji spółki i spadku jej akcji wynik krótkiej sprzedaży będzie stanowić zysk funduszu. Inna strategia to jednoczesne kupowanie trudnego długu i krótka sprzedaż akcji spółki. Cena takiego długu jest zazwyczaj zaniżona. Można osiągnąć zysk bez względu na zmianę sytuacji finansowej spółki. Jeżeli sytuacja spółki poprawi się, wzrosną ceny jej długu i akcji. W efekcie zostanie osiągnięty zysk z odsetek na depozycie z krótkiej sprzedaży oraz długu. Jeżeli pozycja finansowa spółki pogorszy się, wartość akcji spadnie bardziej niż długu, bo ten ma większy priorytet w procesie upadłościowym.

I.2.2. Merger Arbitrage - arbitraż fuzji i przejęć

Zarządzający inwestuje w spółki, dla których jest przewidywana fuzja. Typowa inwestycja to zajęcie długiej pozycji w akcjach spółki przejmowanej i krótkiej w akcjach spółki przejmującej.

I.2.3. Special Situations - wykorzystanie sytuacji specjalnych

Zarządzający zajmuje długie i krótkie pozycje w akcjach i obligacjach spółek, aby wykorzystać przewidywane sytuacje nadzwyczajne, np. wykup akcji lub obligacji, zmianę ratingu etc.

I.3. Market Neutral Arbitrage - arbitraż rynku neutralnego

Zarządzający wykorzystuje nieefektywność rynku przez zajmowanie długich i krótkich pozycji. Przez dobieranie parami długich i krótkich pozycji ryzyko rynkowe jest znacznie zredukowane, co ma wpływ na ryzyko portfela, który jest nisko skorelowany z rynkiem i posiada niski współczynnik beta. Do tej podgrupy zakwalifikowano następujące strategie:

I.3.1. Convertible Arbitrage - arbitraż zamiennych papierów wartościowych

Zarządzający kupuje obligacje zamienne na akcje i dokonuje krótkiej sprzedaży akcji tej spółki o podobnej wartości, licząc na różnice wyceny opcji wymiany. Ta strategia jest silnie uzależniona od zmienności rynku, będącej ważnym czynnikiem wyceny opcji. Dodatkowymi przychodami funduszu są odsetki od obligacji.

I.3.2. Fixed Income Arbitrage - arbitraż papierów wartościowych o stałym dochodzie

Zarządzający zajmuje przeciwstawne pozycje w papierach o stałym dochodzie (obligacje) i instrumentach pochodnych na te papiery (kontraktach terminowych). Zysk strategii wynika z różnic w wycenie tych instrumentów.

I.3.3. Statistical Arbitrage - arbitraż statystyczny

Zarządzający używa metod statystycznych, aby określić aktualną relację wartości różnych papierów wartościowych do średnich historycznych. Jeżeli różnica odchyleń standardowych ich wartości rynkowych jest znaczna, istnieje szansa realizacji zyskownego arbitrażu. Przykładem takiej strategii może być zajęcie przeciwstawnych pozycji w akcjach dwóch firm tej samej branży. Jej wadą jest brak pewności, że historyczne relacje cen będą mieć odniesienie do przyszłości.