W drugim kwartale 2006 r. została przeprowadzona sekurytyzacja aktywów Dominet Banku. Przedmiotem sekurytyzacji były należności z tytułu kredytów samochodowych, w których ten bank się specjalizuje. Celem tego zabiegu była optymalizacja bilansu oraz poprawa wskaźników. Organizatorem był Merrill Lynch, natomiast doradcą prawnym - kancelaria prawna Lovells, która posiada bogate doświadczenie w tego typu transakcjach, realizowanych w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji i Włoszech.

Problemy podatkowe

Prowadzenie procesu sekurytyzacji w polskich realiach wiąże się jednak z koniecznością rozwiązania wielu kwestii dotyczącuch prawa podatkowego. Ze względu na inowacyjność i duży poziom skomplikowania transakcji sekurytyzacyjnych prawidłowa interpretacja prawa może stwarzać urzędnikom skarbowym, a nawet ministerialnym, poważne problemy. Dotyczy to zwłaszcza kwestii związanych z podatkiem od czynności cywilnoprawnych, VAT, jak też rozliczaniem ewentualnych strat poniesionych przez nabywcę portfela wierzytelności.

Według mec. Andrzeja Dębca, partnera kancelarii prawnej Lovells H. Seisler sp. k., obecne przepisy podatkowe w naszym kraju blokują rozwój sekurytyzacji. Dotyczy to w szczególności transakcji realizowanych przy wykorzystaniu spółek specjalnego przeznaczenia oraz sekurytyzacji subpartycypacyjnej, gdyż istnieje niepewność co do jej skutków podatkowych. W przypadku wykorzystania struktury spółki specjalnego przeznaczenia jako nabywcy wierzytelności, strata zrealizowana przez bank na ich sprzedaży nie może być rozliczona podatkowo. Strata ze zbycia wierzytelności z tytułu kredytów bądź pożyczek udzielanych towarzystwu funduszy inwestycyjnych lub funduszowi sekurytyzacyjnemu stanowi natomiast koszt uzyskania przychodów. Tego typu rozróżnienie nie jest niczym uzasadnione. W przypadku sekurytyzacji subpartycypacyjnej podstawowy problem stanowi asymetria w możliwości rozliczania przychodów i kosztów transakcji. Może się bowiem okazać, że inicjator osiąga na początku wysokie przychody, a nie może rozliczyć kosztów, gdyż koszty związane z przeniesieniem wierzytelności, ze względu na specyfikę tego rodzaju sekurytyzacji, będzie rozliczał w czasie.

Kolejny problem wynika z braku jednolitości interpretacji organów podatkowych w zakresie opodatkowania sekurytyzacji podatkami pośrednimi - podatkiem VAT i podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Istnieją sprzeczne opinie organów podatkowych co do opodatkowania sprzedaży wierzytelności 1-proc. podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Obecnie obowiązek podatkowy nie dotyczy w takim samym stopniu wszystkich podmiotów. Na przykład instytucje finansowe są z tego podatku zwolnione, bo organy podatkowe uważają, że sprzedaż wierzytelności powinna być traktowana jako usługa finansowa i w konsekwencji podlegać opodatkowaniu VAT. W przypadku innych podmiotów tran-sakcja sekurytyzacyjna porównywana jest do faktoringu, co prowadzi w konsekwencji do jej opodatkowania podatkiem VAT według stawki 22%. Mimo podjęcia próby uregulowania w przepisach podatkowych kwestii związanych z rozliczaniem transakcji sekurytyzacyjnych, należy uznać, że próba ta nie do końca się udała.

Przelew wierzytelności banku na towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub fundusz sekurytyzacyjny wymaga uzyskania pisemnej zgody dłużnika banku oraz gwaranta lub poręczyciela. W takim przypadku wymagane jest poddanie się egzekucji na rzecz funduszu lub towarzystwa funduszy inwestycyjnych nabywającego wierzytelność. Nie dotyczy to umów kredytowych zawartych przed 1.07.2004 r., tj. sprzed nowelizacji Prawa bankowego. Wymóg uzyskania takiej zgody w praktyce może znacznie utrudnić i zwiększyć koszty procesu sekurytyzacji. Stąd optymalnym rozwiązaniem dla banku jest zamieszczanie odpowiedniej klauzuli na etapie zawierania umowy kredytowej.

Jak mówi Piotr Zawiślak, radca prawny w kancelarii Lovells H. Seisler sp. k., prawo bankowe wymaga uzyskania zgody dłużnika wyłącznie w przypadku przelewu wierzytelności banku do funduszu sekurytyzacyjnego. Taka zgoda nie jest wymagana w przypadku przeniesienia wierzytelności na rzecz spółki kapitałowej. Art. 92c został wprowadzony do Prawa bankowego ustawą o funduszach inwestycyjnych, a konieczność uzyskania zgody na przelew wiązała się z tym, że na etapie prac nad ustawą lansowana była koncepcja, że fundusze sekurytyzacyjne będą mogły działać na podstawie tytułów egzekucyjnych, podobnych do bankowych tytułów egzekucyjnych. Ostatecznie koncepcja ta nie zyskała aprobaty sejmu, jednak zapomniano o zmianie tego przepisu. Konieczność uzyskiwania zgody na przelew do funduszu nie ma więc obecnie żadnego uzasadnienia, ale, niestety, przepis jest jasny. Natomiast nigdy nie było pomysłu, aby wyposażyć SPV w tytuł egzekucyjny i nie powinniśmy rozciągać tego przepisu poza fundusze sekurytyzacyjne - uważa mec. Zawiślak.

Na początku drogi

Poruszone w artykule zagadnienia związane z sekurytyzacją wymagają rozwiązania wielu problemów prawnych. Obecne prawo w tym zakresie jest w wielu kwestiach niespójne, co jest przyczyną wątpliwości, szczególnie w sprawach podatkowych, i w efekcie może utrudniać, lub wręcz hamować podejmowanie decyzji dotyczących sekurytyzacji przez podmioty posiadające na aktywach niepewne należności. Należy liczyć, że rozwój rynku finansowego oraz coraz większa jego otwartość na świat przyczynią się do wykorzystania sekurytyzacji dla uzdrawiania finansów polskich przedsiębiorstw. Wymaga to jednak zmian wielu ustaw, którymi winien zająć się nasz parlament, co jednak nie nastąpi, jeżeli nie będzie odpowiedniej inicjatywy ze strony zainteresowanych podmiotów.