Terminowa giełda towarowa

W rzeczywistości zdecydowana większość transakcji na kontraktach furtures nie kończy się dostawą, rozliczana jest jedynie różnica kursowa pomiędzy datą otwarcia i zamknięcia pozycji.

Na cenę kontraktu terminowego mają wpływ koszty przechowania aktywów bazowych. A te wynikają głównie z kosztu pieniądza, jaki należałoby zainwestować, aby w dniu zawierania transakcji nabyć aktywa bazowe i przechowywać je do daty wygaśnięcia kontraktu terminowego. Ponadto, należy doliczyć koszty magazynowania. Koszty te są pomniejszane o pożytki, jakie mogą przynosić przechowywane aktywa. Na przykład dla kontraktu terminowego na 1 mln EUR, które jest notowane po kursie 3,7000 EUR/PLN, kosztem dla sprzedającego jest oprocentowanie kredytu złotowego w kwocie 3,7 mln PLN, a pożytkiem - uzyskane odsetki ze zdeponowanej kwoty 1 mln EUR. Dla obliczenia teoretycznej ceny kontraktu terminowego wykorzystuje się metodę cost of carry. Obliczone tą drogą punkty swapowe są dodawane do aktualnej ceny aktywa bazowego, co pozwala określić teoretyczny kurs kontraktu terminowego. Punkty te mogą mieć wartość dodatnią lub ujemną, w zależności od różnicy pomiędzy oprocentowaniem waluty oraz złotego, co najlepiej widać w przypadku kontraktów walutowych. Dotychczas, kiedy stopy procentowe w Polsce były niższe niż w Stanach Zjednoczonych, punkty swapowe dla kontraktów EUR/PLN oraz USD/PLN były ujemne. Na ostateczny kurs kontraktu na giełdzie mają wpływ jeszcze inne czynniki, niejednokrotnie emocjonalne. W efekcie kurs giełdowy kontraktu może różnić się od teoretycznego. Różnica między kursem aktywa bazowego (spot) oraz kursem giełdowym kontraktu nazywana jest bazą.

Opcja jest umową, zgodnie z którą jedna strona (wystawca, sprzedający) zobowiązuje się wobec drugiej strony (kupującego) do sprzedaży lub kupna określonego aktywa (instrumentu bazowego), po oznaczonej cenie, w określonym terminie.

Kupujący opcję, płacąc za nią cenę zwaną premią (premium), nabywa od sprzedającego prawo do kupna lub sprzedaży aktywa bazowego po określonej cenie, zwanej ceną wykonania lub ceną realizacji (strike price, excercise price), w danym okresie (opcja amerykańska) lub dniu (opcja europejska). Występuje tu asymetria praw i obowiązków: na sprzedającym opcję spoczywa obowiązek wywiązania się z zawartej umowy, natomiast kupujący opcję może, ale nie musi skorzystać z nabytego prawa. Kupujący może:

  • wykonać opcję (zrealizować otrzymane prawo),
  • dopuścić do wygaśnięcia opcji (nie realizować otrzymanego prawa),
  • sprzedać opcję.

Na cenę rynkową opcji składają się wartość wewnętrzna oraz wartość zewnętrzna (czasowa). Wartość wewnętrzna stanowi różnicę między aktualną ceną aktywa bazowego oraz ceną wykonania, w przypadku opcji kupna (call). Dla opcji sprzedaży jest to różnica między ceną wykonania a aktualną ceną rynkową aktywa bazowego. Dodatnia różnica oznacza opcję w cenie (in-the-money). Jeżeli różnica ma wartość ujemną lub zerową, to wartość wewnętrzna takiej opcji równa się zero (opcja out-of-the-money lub at-the-money). Wartość czasowa jest zdeterminowana następującymi czynnikami: aktualna cena aktywa bazowego, czas do wygaśnięcia opcji, zmienność cen aktywa bazowego, poziom stóp procentowych, wielkość dywidendy wypłaconej przez spółkę w przypadku opcji na akcje oraz aktualna sytuacja na rynku.

Podstawowe parametry kontraktu są ustalane indywidualnie przez każdą giełdę i są obowiązujące dla wszystkich jej uczestników. Wystandaryzowane w ten sposób instrumenty pozwalają na zorganizowany obrót giełdowy i sprawne rozliczanie transakcji.

Izba rozrachunkowa

Rozliczenie transakcji zawartych na giełdzie towarowej jest realizowane przez izbę rozrachunkową. Podmiot ten funkcjonuje zazwyczaj jako odrębna od giełdy spółka akcyjna, posiadająca odpowiednie kapitały własne mające zagwarantować bezpieczeństwo rozliczeń.

Transakcje zawarte na giełdzie są rejestrowane w izbie rozrachunkowej i ich rozliczanie następuje ze zgromadzonych depozytów uczestników giełdy.

Depozyt wstępny (initial margin) to kwota stanowiąca zazwyczaj kilka procent wartości kontraktu, którą wpłaca inwestor zawierający transakcję za pośrednictwem uczestnika rozliczającego na konto izby rozrachunkowej przed zajęciem długiej lub krótkiej pozycji w kontraktach lub sprzedażą (wystawieniem) opcji.

Jego wartość jest ustalana przez izbę rozrachunkową w takiej wysokości, aby mógł on zapewnić pokrycie dziennych zmian wartości kontraktu, praktycznie w każdym scenariuszu rynkowym. Wykorzystywane są w tym celu narzędzia statystyczne, które w oparciu o notowania historyczne pozwalają na oszacowanie możliwej maksymalnej zmiany wartości instrumentu pochodnego w ciągu jednej sesji. A ta jest zależna bezpośrednio od fluktuacji notowań aktywa bazowego. Jeżeli wzrasta zmienność jego cen, wówczas izba rozrachunkowa odpowiednio reaguje, zwiększając wymagany depozyt, tak aby zminimalizować ryzyko braku możliwości rozliczenia.

Dla przykładu, depozyt wstępny dla kontraktu terminowego miNY Crude Light Sweet Oil, opiewającego na 500 baryłek ropy naftowej, notowanego na GLOBEX, wynosi 2025 USD, co stanowi około 5% kontraktowej wartości ropy.

Wielkość depozytu całkowitego pobieranego od danego uczestnika rozliczającego stanowi iloczyn wartości jednostkowej depozytu i ilości otwartych pozycji netto, czyli różnicy pomiędzy ilością długich i krótkich pozycji lub odwrotnie, w zależności, które pozycje przeważają.

Należy dodać, że każdy uczestnik rozliczający transakcje swych klientów lub własne jest zobowiązany złożyć również depozyt stały, który jest uruchamiany jedynie w nadzwyczajnych sytuacjach zdarzeń bądź jego niewypłacalności.

W przypadku różnych klas instrumentów, np. różniących się okresem wygasania, depozyt całkowity jest obliczany z uwzględnieniem współczynnika korelacji zmian notowań tych instrumentów. Istnieje wiele metod i narzędzi służących określeniu depozytu. W praktyce wykorzystuje się w tym celu specjalistyczne oprogramowanie, które pozwala na określenie depozytu na podstawie analizy różnych scenariuszy rynkowych i prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

mechanizm rozliczania mark to market

- kontrakt terminowy na 100.000 USD

- przykład

Dzień 1. Otwarcie pozycji

10.00 - inwestor A kupuje (zajmuje pozycję długą) kontrakt terminowy po kursie 2,8451 USD/PLN, inwestor B sprzedaje kontrakt terminowy (zajmuje pozycję krótką) po tym samym kursie

godzina 16.00 (po zakończeniu sesji) - izba ustala dzienną cenę rozliczenia 2,8526 USD/PLN

rozliczenie: izba przelewa na rachunek inwestora A kwotę 750 PLN (2,8526-2,8451) x100.000). Kwotę tą pobiera z rachunku inwestora B, posiadającego pozycję krótką.

Dzień 2. Żaden z inwestorów nie dokonuje transakcji zamykających otwartych poprzednio pozycji

godzina 16.00 - izba ustala dzienną cenę rozliczenia 2,8370 USD/PLN

rozliczenie: izba pobiera z rachunku inwestora A i przelewa na rachunek inwestora B kwotę 1.560 PLN (2,8526-2,8370) x100.000).


TOP 200