Zobacz również:

• GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
• Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
• International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

Pojęcie kontrollingu odnosi się do całokształtu metod zarządzania (w tym planowania) kosztami i finansami przedsiębiorstwa, w tym realizacji funkcji diagnostycznych (oceniających), planistycznych i sprawozdawczych.. Zadaniem kontrollingu jest gromadzenie informacji, ułatwiających planowanie i realizację zadań banku, np. poszukiwanie drogi do zwiększenia wartości rynkowej banku⁹.

W klasycznym - nieco zawężonym rozwiązaniu - moduł kontrollingu ogranicza się do planowania finansowego i budżetowania, czyli gromadzi przewidywane i rzeczywiste informacje finansowe (w tym również wskaźniki) oraz ich wzajemne (zwykle procentowe) relacje w rozbiciu na okresy kalendarzowe (miesiące i kwartały) dla roku bieżącego, następnego itp. Powiązany jest zwykle wówczas z modułem księgowości (czasem kwoty planowane rejestrowane są bezpośrednio w księdze głównej), gdyż planowanie finansowe realizowane jest na poziomie kont księgowych, ich grup i stanowisk kosztów (np. oddziałów). W przypadku odrębnej bazy danych budżetowych wprowadzanie danych rzeczywistych powinno następować w drodze automatycznego importu danych księgowych z księgi głównej. Podmoduł budżetowania zawiera zwykle funkcje sporządzania bilansów księgowych, rachunku strat i zysków oraz przepływu finansowego..

W szerszym rozumieniu kontrollingu moduł nie jest już tak ściśle zintegrowany z księgowością i obejmuje również kalkulacje kosztów, dochodów i zysku w przekroju centrów kosztów (Cost Centers) i zysków (Profit Centers), kalkulacje kosztowo-dochodowe klientów (w ujęciu segmentowym) i produktów, kalkulacje transakcji, opracowanie standardowych kosztów jednostkowych, analizę i ocenę wskaźników wewnętrznych i zewnętrznych (sprawozdawczych), określenie zależności pomiędzy wymaganą przez rynek kapitałowy rentownością i zdefiniowanym ryzykiem (np. wg modelu CAPM¹⁰), ocenę wyników działalności banku różnorodnymi metodami opartymi również na danych pozaksięgowych (np. metodą rynkowej stopy procentowej¹¹, shareholder value itp.).

Właściwym środowiskiem informatycznym do realizacji zadań kontrollingowych jest technologia hurtowni danych, w tym systemy typu Balanced ScoreCards i zarządzania ryzykiem.

5. Zarządzanie ryzykiem

Jak wiadomo, ryzyko jest to niebezpieczeństwo poniesienia straty lub nie osiągnięcia spodziewanego zysku założonego przy podejmowaniu decyzji o zawarciu transakcji bankowej. Ryzyko w kategoriach zmienności zysku występuje w tzw. teorii portfelowej, zaś ryzyko jako maksymalna strata (dla której należy utworzyć rezerwy) w metodyce kalkulacji wartości narażonej na ryzyko (VaR - Value at Risk). Ryzyko charakteryzowane jest przez dwa elementy: niepewność (stopień prawdopodobieństwa powstania straty) oraz spodziewana wysokość straty (exposure).

Ryzyko bankowe jest zagadnieniem złożonym. W podstawowym układzie klasyfikacyjnym wyróżnia się ryzyko rynku, ryzyko operacyjne, ryzyko kredytowe, ryzyko utraty płynności, ryzyko prawne itp. W innym układzie występuje ryzyko klienta, kraju, waluty, produktu, stóp procentowych, ryzyko nieadekwatności kapitałowej itp. Poszczególne ryzyka nakładają się na siebie wzajemnie. Ryzyko kursu walutowego wpływa na niedopasowanie struktury walutowej aktywów i pasywów, ryzyko stopy procentowej związane z wahaniami stóp procentowych na rynku oraz niedopasowaniem terminów zapadalności i wymagalności stanowi podstawę szacowania ryzyka płynności (czyli braku zdolności do regulacji zobowiązań z powodu braku płynnych środków) itp. Poszczególne typy ryzyka również można klasyfikować bardziej analitycznie. Na przykład ryzyko kredytowe może być liczone dla portfelu kredytowego (wtedy oceniana jest struktura portfelu czyli rozmaitość kontraktów kredytowych¹², a w szczególności związany z nimi przepływ pieniężny w czasie) i dla poszczególnych kredytów. Ogólny poziom ryzyka portfelu wcale nie musi być średnim (czy zbiorczym) ryzykiem indywidualnych kredytów, gdyż wpływają na nią też tzw. ogólne czynniki ryzyka, jak np. przewidywane trendy rozwoju gospodarczego i sytuacji politycznej. Tak więc ocena ryzyka kredytowego składać się powinna zarówno z oceny zdolności kredytowej poszczególnych klientów, jak i szacunku bieżących i potencjalnych strat, uwzględniając ryzyko branży i kraju (stopień inflacji, trendy wzrostowe lub recesyjne itp.). Z punktu widzenia księgowo-finansowego celem obliczenia ryzyka kredytowego jest szacunek takich strat, do pokrycia których należy tworzyć rezerwy kapitałowe, natomiast z punktu widzenia zarządzania ma ono być narzędziem do dynamicznego kształtowania jak najbardziej dochodowego (i jak najmniej ryzykownego) portfela kredytowego.

Na zarządzanie ryzykiem składają się m.in. następujące zadania:

• Analiza dochodowości i ryzyka sali dilerskiej (m.in. poprzez rewaluację operacji typu forward i swap, analizę pozycji otwartych¹³, analizę wykorzystania limitów walutowych, analizę zagrożeń wynikających z fluktuacji kursów wymiany¹⁴; arbitrażu i zabezpieczeń (hedging¹⁵), z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych transakcji¹⁶

• Analiza zdolności kredytowej klientów ubiegających się o kredyty (np. stosując wielowymiarową analizę dyskryminacyjną MDA¹⁷)

• Analiza udzielanych kredytów (pod kątem stopnia wykorzystania (w tym przekroczeń) limitów, oraz stopnia spłacalności

• Analiza wykorzystania (w tym przekroczeń) limitów .

• Analiza poręczycieli i gwarancji (zabezpieczeń) kredytowych

• Analiza ryzyka (exposure) wg grup produktów

• Analiza ryzyka zabezpieczenia papierami wartościowymi

• Ryzyko instrumentów pochodnych (derywatów)

• Analiza struktury aktywów pod kątem ryzyka (asset and concentration exposure)

• Ryzyko dochodu (brak synchronizacji pomiędzy terminami zapadalności aktywów i pasywów podatnych na zmiany stóp procentowych)

• Sygnalizacja kredytów, dla których zabezpieczenie spadło poniżej wymaganego poziomu (np.w przypadku gdy zabezpieczeniem były lokaty dewizowe i nastąpił spadek kursów w stosunku do waluty kredytu lub waluty bazowej albo lokalnej).

• Raportowanie zabezpieczeń, których termin ważności upłynął lub upłynie w ciągu najbliższych dni.

• Ryzyko strat i rezerwy kapitałowe na ich pokrycie.

• Stosowanie kompleksu¹⁸ metod pomiaru ryzyka: matematyczno-statystycznych (VaR-RiskMetrics/CreditMetrics, RAROC, CRC itp.), modeli sieci neuronowych itp.