Optymalizacja podatkowa kojarzy się głównie się z minimalizacją obciążeń z tytułu podatku dochodowego. Optymalizacja może być jednak także zastosowana w odniesieniu do rozliczeń związanych z podatkiem od towarów i usług (VAT).

Na początku warto podkreślić, że najważniejszą zasadą konstrukcyjną podatku od wartości dodanej (jakim jest także polski VAT) jest jego neutralność. Zgodnie z tą zasadą, VAT nie może stanowić realnego obciążenia dla przedsiębiorców mających status podatników, a ciężar jego sfinansowania powinien zostać w całości przerzucony na konsumentów (będących z ekonomicznego punktu widzenia rzeczywistymi podatnikami VAT). Innymi słowy, poza czynnościami o charakterze administracyjnym, takimi jak wystawianie faktur i składanie deklaracji, system VAT powinien być skonstruowany w ten sposób, aby nie stanowić źródła dodatkowego, wymiernego obciążenia fiskalnego dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Niestety, przytoczona zasada neutralności w wielu sytuacjach pozostaje wyłącznie teorią. Finansowy ciężar podatku jest bowiem często ponoszony także przez przedsiębiorców. Dzieje się tak nie tylko przez przepisy, które ograniczają lub wykluczają możliwość odliczenia podatku naliczonego przy różnego rodzaju kategoriach wydatków, ale także w związku z szeregiem regulacji powodujących tymczasowe obciążenie podatkiem, który ostatecznie może być odzyskany. Ze względu jednak na koszt pieniądza w czasie oraz konieczność zapewnienia płynności finansowej również ta grupa regulacji skutkuje wymiernymi kosztami finansowymi.

Z punktu widzenia rozliczeń podatkowych tak samo istotne są rozwiązania optymalizacyjne zezwalające na obniżenie wysokości płaconego podatku, jaki i te, które umożliwiają efektywne zarządzanie przepływami pieniężnymi. Co istotne, oszczędności mogą być często osiągnięte w stosunkowo prosty i tani sposób, a w wielu przypadkach możliwość ich stosowania wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o VAT i nie wymaga skomplikowanego planowania. Poniżej wskazujemy przykłady takich rozwiązań oraz sytuacji, w których mogą być zastosowane.

Możliwość przesunięcia momentu powstania obowiązku podatkowego

Zgodnie z ogólną zasadą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru (w przypadku dokonania dostawy towarów) lub wykonania usługi (w przypadku świadczenia usług). Jednocześnie jeżeli dostawa towaru (lub wykonanie usługi) powinna być potwierdzona fakturą, co jest regułą w ramach obrotu profesjonalnego, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru (wykonania usługi).

Już ten podstawowy przepis przy odpowiednim zastosowaniu daje podatnikom możliwość optymalizacji przepływów pieniężnych. W przypadku dostaw dokonywanych (usług świadczonych) w ostatnich dniach danego miesiąca istnieje możliwość wystawienia faktury w taki sposób, aby obowiązek podatkowy powstał w miesiącu następnym. Przykładowo, jeśli podatnik dokonuje dostawy 26 stycznia i w tym samym dniu wystawi fakturę, obowiązek podatkowy powstanie w styczniu i podatek będzie musiał zostać zapłacony do 25 lutego. Wystarczy jednak, że podatnik uzgodni ze swoim kontrahentem, iż faktura zosta-nie wystawiona kilka dni później, na przykład 2 lutego, by obowiązek podatkowy powstał nie w styczniu, tylko w lutym. W efekcie podatek musi być zapłacony do 25 marca.

Stosowanie analogicznej techniki możliwe jest w wielu usługach, dla których ustawodawca przewidział szczególny moment powstania obowiązku podatkowego. Tak się dzieje w przypadkach:

• świadczenia usług najmu, dzierżawy, leasingu,
• usług ochrony osób i mienia,
• sprzedaży praw i uprawnień lub udzielenia licencji.

Obowiązek podatkowy powstaje w momencie otrzymania zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze. Oznacza to, że określenie terminu płatności za powyższe świadczenia ma wpływ na moment zapłaty podatku przez podatnika.

Podatnik sprzedający licencję zamiast uzgadniać termin płatności przypadający na koniec danego miesiąca (np. 30 stycznia), może go uzgodnić tak, by przypadł na początek następnego miesiąca, np. 1 lutego. Nie ulega wątpliwości, że propozycja zostanie zaakceptowana przez kontrahenta. Co więcej, przesunięcie terminu płatności może zwiększyć konkurencyjność oferty sprzedaży. W efekcie (zakładając, że kontrahent nie dokona wcześniej wpłaty należności) obowiązek podatkowy związany z tą transakcją powstanie w lutym, a nie w styczniu, co oznacza, że podatnik zobowiązany będzie do zapłaty podatku do 25 marca zamiast do 25 lutego.

Podsumowując, możliwość przesuwania momentu powstania obowiązku podatkowego pozwala na efektywne zarządzanie przepływami pieniężnymi przez podatnika. Naturalnie, przesunięcie o miesiąc obowiązku zapłaty podatku związanego z pojedynczą fakturą może nie wywołać odczuwalnego skutku finansowego. Jeżeli jednak stanie się to stałą praktyką przedsiębiorstwa, wówczas przy odpowiednio dużych kwotach pozytywny wpływ tego usprawnienia może być już wyraźnie widoczny. Co istotne, władze skarbowe nie mają żadnych podstaw, by kwestionować tego typu metody optymalizacji.

Termin zwrotu

Jednym z rozwiązań mających zagwarantować neutralność podatku VAT jest zwrot podatku naliczonego. Zgodnie z polskimi przepisami, w przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma m.in. prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy (bezpośredni zwrot podatku). Przepisy dotyczące zwrotu podatku są skomplikowane i przewidują kilka terminów zwrotu (180, 60, 25 dni), jednak, co istotne, w każdym przypadku termin ten jest liczony od dnia złożenia deklaracji.

Zgodnie z polską ustawą podatnicy są obowiązani składać deklaracje VAT-7 w rozliczeniu za dany miesiąc do 25. dnia każdego następnego miesiąca (np. za styczeń do 25 lutego). Uwzględniając brzmienie przytoczonego przepisu, 25 każdego miesiąca to data graniczna, do której podatnik zobowiązany jest złożyć deklarację VAT-7. Równocześnie jednak dopuszczalne jest wcześniejsze złożenie zeznania. W związku z tym, w przypadku gdy podatnik zamierza wystąpić o bezpośredni zwrot VAT, może to odpowiednio zaplanować, tak by złożyć deklarację VAT-7 wcześniej i w ten sposób efektywne skrócić termin zwrotu.