Problem ubóstwa nie był nigdy domeną rozważań guru od zarządzania. Być może dlatego opublikowana w 2004 r. przez C. K. Prahalada książka "Fortune at the bottom of pyramid", prezentująca koncepcję BOP, odbiła się szerszym echem. Jej założenia można podsumować w trzech punktach:

1. baza piramidy społecznej, czyli najuboższe warstwy reprezentują wielką, zaniedbaną dotąd siłę nabywczą, firmy prywatne mogą więc osiągnąć znaczące dochody ze sprzedaży biednym;

2. poprzez sprzedaż biednym firmy prywatne mogą przynieść ubogim dobrobyt i tym samym wykorzenić ubóstwo;

Zobacz również:

• GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
• Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
• International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

3. wielkie kompanie międzynarodowe mają w tym dziele do odegrania główną rolę.

Dobrze zaadresowany optymizm przyniósł koncepcji rozgłos. Już na pierwszy rzut oka wydaje się jednak ona zbyt prosta i optymistyczna. Systematyczną polemikę podjął z nią Aneel Karnani ze Stephen M. Ross School of Business na University of Michigan. Obala on logikę założeń i interpretację dowodów, którymi posłużył się C.K. Prahalad. "BOP to miraż" - brzmi werdykt. Z koncepcji pozostaje przekonanie, że wielkie kompanie międzynarodowe powinny mieć swój udział w walce z ubóstwem. Propozycja Karnaniego dla nich jest jednak diametralnie odmienna: zamiast sprzedawać ubogim, powinni od nich kupować, ponieważ jest to jedyn sposób na podniesienie ich dochodów.

Wielki mały rynek

BOP, wedle oszacowań C. K. Prahalada, liczy nawet do 5 mld ludzi, a jego siła nabywcza, według parytetu siły nabywczej, sięga 13 bln USD. Wyliczenia te opierają się na założeniu, że granica ubóstwa przebiega poniżej poziomu 2 USD dziennie na utrzymanie. Już te wyjściowe założenia poddane zostały krytyce. Liczba osób żyjących poniżej granicy ubóstwa jest szacowana raczej na 2,7 mld USD (Bank Światowy w 2005 r.), a nieosamotnione są głosy, że to także przeszacowanie, i liczba ta obniżana jest nawet do 600 mln USD. Niemniej jednak jest to nadal liczba gigantyczna. Zdecydowanemu przeszacowaniu ulega natomiast ocena siły nabywczej BOP: przyjmując wartości Banku Światowego w zakresie liczebności i średniej dziennej stawki na utrzymanie, wynoszącej 1,25 USD, jej wartość spada do 1,2 bln USD wg parytetu siły nabywczej z 2002 r. Dla potencjalnych nowych, globalnych firm na tym rynku nie jest to wykładnią, ponieważ ewentualne zyski transferowałyby według kursów wymiany na rynku finansowym. W ten sposób wartość BOP kurczy się do 0,3 bln USD. Wobec wartej 11 bln USD gospodarki amerykańskiej nie jest to łakomy kąsek dla megakorporacji.

To jednak dopiero gorzki początek rozprawy z promienną wizją Prahalada. BOP jest nie tylko mniejszy, niż się zakłada, ale też bynajmniej wcale nie tak łatwy do podbicia. Przede wszystkim nie ma mowy o wysokiej zyskowności. Koszt działań, szczególnie dla dużych firm, jest wysoki. BOP to przecież mocno rozproszony, poza slumsami, i niehomogeniczny kulturowo rynek; koszt dotarcia powiększa się np. w związku z brakiem infrastruktury, niska wartość pojedynczej transakcji także oznacza większy jej koszt. Następną kwestią jest zakres wyborów konsumenckich, jedna z osi koncepcji Prahalada. Ocenia się, że 80% budżetu najuboższych pochłaniają wydatki na odzież, jedzenie i paliwo. Niewiele pozostaje zatem miejsca na postulowane poszerzenie spektrum wyborów konsumenckich, w szczególności na towary luksusowe, czego chcieliby zwolennicy koncepcji. Karnani wykazuje też, że nie jest możliwa obniżka rzędu 90% ceny tych samych produktów, oferowanych innym segmentom klientów, czego chcieliby zwolennicy BOP.