Konkurencja rynkowa z wykorzystaniem elementu dźwigni

W myśl tradycyjnej doktryny efektu dźwigni przedsiębiorstwo, które posiada pozycję dominującą na rynku wyższego szczebla, dokonuje jej przeniesienia na znajdujący się w dole łańcucha produkcyjnego i wertykalnie z nim powiązany rynek niższego szczebla, aby zmaksymalizować zyski z obu rynków.

W myśl tradycyjnej doktryny efektu dźwigni przedsiębiorstwo, które posiada pozycję dominującą na rynku wyższego szczebla, dokonuje jej przeniesienia na znajdujący się w dole łańcucha produkcyjnego i wertykalnie z nim powiązany rynek niższego szczebla, aby zmaksymalizować zyski z obu rynków.

Szkoła chicagowska stwierdziła, że niemożliwe jest uzyskanie przez monopolistę zysków z obu rynków jednocześnie. Położono nacisk na aspekt obronny doktryny efektu dźwigni. Uznano, że działania dążące do przeniesienia posiadanej na rynku wyższego szczebla pozycji dominującej na rynek niższego szczebla przeprowadza się nie w celu zwiększenia zysku, ale obrony posiadanej już pozycji na rynku wyższego szczebla. Działania te mogą polegać na stwarzaniu nieuzasadnionych wymagań wobec kontrahentów zamierzających zawrzeć umowę z podmiotem dominującym (tzw. tying) bądź na wiązaniu usług/produktów w pakiety i dokonywania ich wiązanej sprzedaży (tzw. bundling)<sup>1</sup>. Istotną rolę w tym procesie odgrywa wdrażanie innowacji, które pozwala na wykreowanie wertykalnie powiązanych rynków usług/produktów i ich opanowanie.

Zobacz również:

  • GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
  • Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
  • International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

Obrona pozycji dominującej przez TP SA

Konkurencja rynkowa z wykorzystaniem elementu dźwigni

Rysunek 1. Rynek wyższego szczebla oraz powiązane z nim wertykalne rynki niższego szczebla rynki usług innowacyjnych

W sektorze telekomunikacyjnym będziemy mieć do czynienia ze zdominowanymi rynkami eksploatacji infrastruktury telekomunikacyjnej. Posiadanie na nich pozycji dominującej pozwala przedsiębiorstwom sieciowym na wdrożenie innowacyjnych usług i przeniesienie pozycji na wertykalnie powiązane rynki ich świadczenia<sup>2</sup>. Do usług innowacyjnych zaliczymy: usługi łączności elektronicznej (usługa dostępu do szerokopasmowego Internetu, VoIP) oraz linearne i nielinearne usługi audiowizualne (wideo na żądanie, płać i oglądaj, cyfrowa telewizja internetowa - IPTV).

W wyniku powiązania usługi potrójnej (tzw. triple play), która integruje usługi innowacyjne ze standardową usługą głosową, podmiot zapewniający sieć łączności elektronicznej i tym samym dominujący na rynku eksploatacji infrastruktury przenosi swoją pozycję na rynki usług innowacyjnych. Należą do nich rynki: świadczenia usługi dostępu do szerokopasmowego Internetu, świadczenia usługi VoIP, IPTV oraz wideo na żądanie.

Strategia ta została obrana przez Telekomunikację Polską. Przedsiębiorstwo to posiada pozycję dominującą na rynku eksploatacji infrastruktury - sieci łączności elektronicznej. Infrastruktura ta stanowi zintegrowaną pionowo sieć urządzeń kluczowych dla rozpoczęcia działalności na poszczególnych, powiązanych wertykalnie rynkach. Procesy konwergencji mediów oraz cyfryzacji sprawiają, że pomiędzy dotychczasowymi operatorami telekomunikacyjnymi a operatorami telewizji kablowej dochodzi do konkurencji w usługach dostępu do szerokopasmowego Internetu, a w niedalekiej przyszłości ma do niej również dojść do usługi potrójnej.

Konkurencja rynkowa z wykorzystaniem elementu dźwigni

Rysunek 2. Wykorzystywanie przez TP SA efektu dźwigni do monopolizacji rynków usług innowacyjnych

TP SA dokonuje przeniesienia pozycji na rynki niższego szczebla na drodze oferowania swoim klientom usług innowacyjnych. Wiąże je ze sobą w celu zatrzymania klienta i powstrzymania ekspansji operatorów kablowych. Jedynie abonenci usług głosowych TP SA mogą korzystać z usługi dostępu do szerokopasmowego Internetu - Neostrady. Dostęp do tej usługi jest z kolei czynnikiem warunkującym możliwość korzystania z usługi VoIP - Voice Neostrada. Również jedynie dla abonentów Neostrady zarezerwowano możliwość wynajęcia modemu liveboks, który umożliwia korzystanie z usługi potrójnej (rysunek 2).

Konkurencyjność rynków niższego szczebla

Przejęcie przez podmiot dominujący na rynku zapewniania sieci kontroli nad rynkami znajdującymi się w dole łańcucha produkcyjnego doprowadzi do powstania wielu zmonopolizowanych (efekt tzw. swing back) rynków powiązanych, z których jeden może okazać się rynkiem strategicznym dla rozwoju całego sektora. Za taki rynek uważa się usługi dostępu do szerokopasmowego Internetu, z którym związane jest świadczenie usług innowacyjnych.

Aby zapobiec monopolizacji znajdujących się na niższym szczeblu rynków usług innowacyjnych można przyjąć jedno z dwóch rozwiązań. Pierwsze to promowanie konkurencji na poziomie infrastruktury - pomiędzy różnymi platformami dostarczania innowacyjnych usług: sieć operatorów telekomunikacyjnych, sieć operatorów kablowych oraz fale radiowe. Drugie to sięgnięcie do dorobku recypowanej na gruncie prawa wspólnotowego doktryny essential facilities, w wyniku czego można zapewnić konkurencyjność rynków niższego szczebla w krótkiej perspektywie czasowej. Jak stwierdziła J. Majcher, celem doktryny essential facilities jest "...uniknięcie sytuacji, w której odmowa dostępu do określonych urządzeń kluczowych stałaby się instrumentem zapewnienia sobie pozycji monopolistycznej na rynkach, na których pojawienie się konkurencji uwarunkowane jest możliwością korzystania z tych urządzeń<sup>3</sup>".

Pojawienie się konkurencji na rynkach usług innowacyjnych uzależnione jest od dostępu do tzw. essential facilities, czyli urządzeń kluczowych, do których należą elementy sieci łączności elektronicznej. W wyniku przyjęcia funkcjonalnego rozumienia tego pojęcia na gruncie orzecznictwa ETS należy pod nim również rozumieć każdy rynek, na którym posiadanie pozycji dominującej pozwala na przeniesienie jej na rynek niższego szczebla. Za urządzenie kluczowe, do którego dostęp może być uznany za obowiązkowy, mogą być zatem uznane: pętla lokalna, strumień bitów, pasmo częstotliwości radiowej, prawa patentowe, system operacyjny.

Zapewnienie konkurencyjności w dostępie do szerokopasmowego Internetu

Konkurencja rynkowa z wykorzystaniem elementu dźwigni

Rysunek 3. Efekt uwolnienia pętli lokalnej dla rynku usługi dostępu do szerokopasmowego Internetu

Na tym rynku za wzajemnie komplementarne formy dostępu zostały uznane: dostęp do pętli lokalnej sensu stricto oraz uznawany za jego podkategorię dostęp do strumienia bitowego. Założenie to przyjęto w porządku regulacyjnym Francji oraz Wielkiej Brytanii. Wprowadzono tzw. strategię two-tier. Strumień bitowy stosuje się przede wszystkim na obszarach słabiej zurbanizowanych, podczas gdy dostęp do pętli lokalnej - w dużych aglomeracjach<sup>4</sup>.

Uwolnienie pętli lokalnej polega na zapewnieniu beneficjentowi bezpośredniego dostępu do abonenta operatora sieci dostępowej w celu świadczenia usług telekomunikacyjnych. Nowy operator nabywa możliwość podejmowania decyzji dotyczących jakości i rodzajów świadczonych przez siebie usług, wprowadzania innowacyjnych technologii oraz tempa udoskonalania infrastruktury dostępowej niezależnie od operatora zasiedziałego<sup>5</sup>. Ten rodzaj zapewnienia dostępu uniemożliwiłby już w pierwszym etapie przeniesienie pozycji TP SA na rynki usług innowacyjnych.

Natomiast specyfika dostępu do tzw. strumienia bitowego polega przede wszystkim na tym, że nowy podmiot nie uzyskuje tutaj fizycznego dostępu do pętli lokalnej. Nie jest to zatem uwolnienie pętli lokalnej sensu stricto. Operator zasiedziały uwalnia tutaj pętle, ponieważ korzysta z części pasma łączy, dla których udzielił właśnie dostępu do tzw. strumienia bitowego (rysunek 3).

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200