Aspekty podatkowe

W praktyce występują dwa typy cash poolingu - rzeczywisty i wirtualny. Jednakże w obrębie tych dwóch typów na rynku spotkać można wiele wariantów takich struktur. W konsekwencji, ze względu na objętość niniejszego artykułu, nie sposób przedstawić wszystkich implikacji podatkowych, które mogą wiązać się z rozważanymi strukturami finansowymi.

Mając to na uwadze, poniżej autorzy przedstawiają najczęściej występujące zagadnienia i problemy z perspektywy podatku dochodowego od osób prawnych (pdop), podatku od towarów i usług (podatek VAT) oraz podatku od czynności cywilnoprawnych (pcc) związanych z cash poolingiem.

Implikacje w podatku dochodowym od osób prawnych (pdop)

Niedostateczna kapitalizacja

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczące niedostatecznej kapitalizacji odnoszą się do odsetek od pożyczek/kredytów udzielanych spółce przez jej tzw. "kwalifikowanych pożyczkodawców", tj. podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji), oraz spółki siostrzane, czyli spółki, w których ten sam podmiot posiada co najmniej 25% udziałów (akcji). Zaliczanie takich odsetek do kosztów podatkowych wypłacającego odsetki może podlegać pewnym ograniczeniom. Na potrzeby pdop, "pożyczką" określa się, między innymi, każdą umowę, na której podstawie pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść posiadanie określonej sumy pieniędzy na pożyczkobiorcę, a pożyczkobiorca zobowiązuje się do spłacenia tej samej sumy.

W tym kontekście należy stwierdzić, iż przepisy o niedostatecznej kapitalizacji powinny obejmować tylko umowy cash poolingowe, w których jedna spółka zostaje dłużnikiem innej spółki biorącej udział w cash poolingu.

W przypadku cash poolingu rzeczywistego idea rozliczeń pomiędzy uczestnikami struktury polega na tym, że na koniec danego dnia roboczego ujemne saldo na rachunku jednego podmiotu zostanie pokryte ze środków pieniężnych z rachunku innego uczestnika. W konsekwencji, dla celów pdop, zdaniem autorów, należy przyjąć, iż jedna spółka pożycza środki pieniężne od innej spółki, a zatem zastosowanie znajdą przepisy o niedostatecznej kapitalizacji.

Natomiast w odniesieniu do cash poolingu wirtualnego, co do zasady nie występują sytuacje, w których spółki są postrzegane jako podmioty zaciągające lub udzielające pożyczki w świetle pdop. W ramach takich umów nie dochodzi bowiem do faktycznych transferów pieniężnych pomiędzy spółkami z grupy, gdyż konsolidacja sald na kontach odbywa się wirtualnie. W konsekwencji, przepisy o niedostatecznej kapitalizacji nie powinny mieć zastosowania do tego typu struktur.

Ceny transferowe

Z uwagi na fakt, że w cash poolingu (zarówno rzeczywistym, jak i wirtualnym) biorą z reguły udział podmioty powiązane z danej grupy kapitałowej, zastosowanie znajdą przepisy dotyczące cen transferowych. Oznacza to, że warunki ustalone pomiędzy posiadaczami rachunków powinny opierać się na zasadach rynkowych.

Rynkowy poziom odsetek powinien być odpowiednio udokumentowany zarówno przez podmioty otrzymujące, jak i wypłacające odsetki. W celu uniknięcia ewentualnych sporów z władzami podatkowymi dokumentacja ta powinna być przechowywana dla potrzeb dowodowych. W tym kontekście szczególnie użyteczna może okazać się dokumentacja sporządzona przez bank zarządzający całą strukturą, mająca na celu ustalenie kwoty odsetek dla poszczególnych uczestników struktury cash poolingu.

Należy również mieć na uwadze, że aby struktura cash poolingu znajdowała uzasadnienie w długim okresie z punku widzenia przepisów o cenach transferowych, powinna być ona korzystna dla jej uczestników. W pewnym uproszczeniu oznacza to, że odsetki cash poolingowe należne od uczestników posiadających ujemne saldo na koniec dnia roboczego nie powinny być wyższe niż stawki rynkowe obowiązujące dla tych uczestników, w przypadku gdyby nie brali oni udziału w cash poolingu. Z drugiej natomiast strony, odsetki od dodatniego salda na rachunkach uczestnika cash poolingu nie powinny być niższe od odsetek, które ten podmiot mógłby uzyskać, gdyby nie brał udziału w strukturze zarządzania płynnością finansową.

Trzeba również zauważyć, że w myśl przepisów o pdop w zakresie cen transferowych transakcje zawierane pomiędzy podmiotami powiązanymi podlegają dodatkowym, rygorystycznym wymogom w zakresie obowiązków dokumentacyjnych.

Implikacje w podatku od towarów i usług (podatek VAT)

Ustawa o podatku VAT nie zawiera bezpośrednich regulacji dotyczących umów cash poolingu. Zdaniem autorów, zarówno cash pooling rzeczywisty, jak i wirtualny powinny być postrzegane jako kompleksowe usługi pośrednictwa finansowego, polegające na zarządzaniu płynnością finansową grupy, świadczone wyłącznie przez bank.

Zgodnie z polską ustawą o podatku VAT, usługi pośrednictwa finansowego, co do zasady, są zwolnione z opodatkowania VAT.

W świetle powyższego, zarówno przy cash poolingu rzeczywistym, jak i wirtualnym po stronie uczestników takich struktur nie powinny powstać negatywne implikacje w podatku VAT.

Implikacje w podatku od czynności cywilnoprawnych (pcc)

Co do zasady, ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Katalog ten nie zawiera usług finansowych typu cash pooling.

W świetle powyższego, przyjmując, iż cash pooling (zarówno rzeczywisty, jak i wirtualny) jest kompleksową usługą finansową świadczoną przez bank, zdaniem autorów, nie powinien on podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.