Dobry kompromis pracodawcy i pracownika IT

Jak ułożyć prawnie współpracę z pracownikiem nowych technologii, aby unikać konfliktów radzi radca prawny Marta Kruk z Kancelarii Prawnej VenaGroup w rozmowie z Łukaszem Ziają.

Chociaż co druga firma w branży IT daje pracownikom możliwość wyboru formy zatrudnienia, według statystyk zdecydowanie najczęstszą formą zatrudnienia w branży IT jest umowa o pracę. Z czego Pani zdaniem to może wynikać?

Głównym powodem są kwestie związane z uproszczonym nabyciem przez pracodawcę majątkowych praw autorskich do wszystkich elementów twórczych (wszystkich utworów) powstałych w przyszłości w wyniku wykonywania obowiązków pracowniczych przez pracownika, co reguluje art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zobacz również:

  • GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach

Uproszczone nabycie majątkowych praw autorskich następuje z chwilą przyjęcia utworu, czyli np. z momentem odebrania przez pracodawcę przesłanych mailem przez pracownika elementów twórczych wykonanych prac, bez konieczności każdorazowego podpisywania protokołów odbioru prac, jak ma to miejsce w przypadku umowy o współpracy. Powyższe wynika również z faktu niedopuszczalności przeniesienia majątkowych praw autorskich do wszystkich utworów określonego rodzaju mających powstać w przyszłości uregulowanego w art. 41 ust. 3 powołanej powyżej ustawy. Umowa o współpracy z uregulowaniem takiej treści będzie nieważna w części dotyczącej kwestii przeniesienia majątkowych praw autorskich.

Oczywiście istnieją możliwości takiego ukształtowania zapisów w umowie o współpracy, aby możliwym było przeniesienie majątkowych praw autorskich do powstałych w przyszłości utworów, jednakże nie mogą to być wszystkie powstałe utwory danego współpracownika oraz wszystkie utwory konkretnego rodzaju. Pojęcie „utwory określonego rodzaju” jest niezdefiniowane i niejednoznaczne, co może wywołać spór w przyszłości, a czego lepiej uniknąć na etapie wyboru formy zatrudnienia.

IT oraz obszar nowych technologii są szczególne właśnie ze względu na twórczy charakter pracy. Często spotyka się Pani z konfliktami dotyczącymi wynagrodzenia, praw autorskich i majątkowych?

Element twórczy ma zasadnicze znaczenie zarówno w przypadku świadczenia usług czy wykonywania pracy przez pracownika. Obie strony – pracownicy i pracodawcy – są tego świadomi i stąd konflikty, zwłaszcza na drodze sądowej, nie są częste. Standardem natomiast jest szczegółowe i świadome regulowanie przez strony treści umowy o pracę lub umowy o współpracy. To znacząco wpływa na jakość współpracy stron, komfort wzajemnych relacji, a tym samym minimalizuje powstawanie późniejszych konfliktów.

W jaki sposób współpraca przedstawicieli tej branży (pomiędzy sobą, ale również w relacji z „pracodawcami”) powinna być regulowana, aby zapobiec konfliktom?

Im bardziej szczegółowa umowa o pracę albo umowa o współpracy, tym większe są szanse, że jakość i komfort pracy lub współpracy stron będą lepsze i trwalsze. Dobrym zwyczajem jest zobowiązanie pracowników albo współpracowników do nieujawniania w zespole warunków zatrudnienia, w tym wysokości wynagrodzenia. Standardem jest również zawieranie postanowień zakazujących przez określony czas zatrudniania, jak i podejmowania współpracy z personelem przedsiębiorcy uczestniczącym w projekcie informatycznym dla danego kontrahenta pod sankcją zapłaty wysokiej kary umownej. Przedsiębiorcy powinni również rozważyć wprowadzenie w umowach z pracownikami i współpracownikami zapisów zakazujących podejmowania działalności konkurencyjnej przez określony czas.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę podpisując umowy o pracę lub o współpracy z pracownikami IT oraz nowych technologii?

Istotne jest wyraźnie określenie, jakie informacje dla danego pracodawcy są informacjami poufnymi stanowiącymi tajemnicę przedsiębiorstwa, jakie są zasady ochrony takich informacji i jakie sankcje zostaną nałożone za nieprzestrzeganie tych zasad. Kwestia ta jest istotna zarówno dla pracodawcy, który powinien dążyć do ochrony informacji poufnych stanowiących dużą wartość gospodarczą jego przedsiębiorstwa, jak również dla pracownika, który powinien mieć świadomość zarówno zakresu informacji poufnych, jak również podjąć decyzję czy przyjmuje na siebie zobowiązanie określonej treści.

Szczególną uwagę należy zwrócić również na kwestie przeniesienia majątkowych praw autorskich oraz praw zależnych do twórczych elementów pracy. W przypadku umowy o współpracy konieczne jest każdorazowe podpisanie przez strony protokołu odbioru prac twórczych. Należy też pamiętać, że przeniesienie majątkowych praw autorskich do elementów twórczych musi nastąpić w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeżeli kwestie te nie zostaną uregulowane w umowie o współpracy stron, wówczas istnieje domniemanie, że została udzielona licencja na korzystanie z elementów twórczych, a to z kolei daje współpracownikowi uprawnienie domagania się wynagrodzenia z tytułu czerpanych korzyści przez przedsiębiorcę z korzystania z elementów twórczych. Oczywiście taka sytuacja rodzi również problemy na gruncie udzielania dalszej licencji (sublicencji) na korzystanie z elementów twórczych kontrahentom przedsiębiorcy i wyklucza możliwość przeniesienia majątkowych praw autorskich do elementów twórczych kontrahentowi przedsiębiorcy. Prace nad projektami informatycznymi są czasochłonne, stąd zalecałabym również przyjrzenie się zasadom rozliczeń czasu pracy i wynagradzania za wykonane prace.

Umowa o pracę szczegółowo określa kwestie odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzenie w mieniu pracodawcy. Czy możemy więc przyjąć, że jest ona najkorzystniejsza w tej branży?

Z punktu widzenia kwestii odpowiedzialności, o której Pan wspomniał, zdecydowanie najkorzystniejsza jest umowa o współpracy, gdzie współpracownik nie mający hierarchicznego podporządkowania występuje z przedsiębiorcą w relacji B2B. Oznacza to, że jako podmiot profesjonalny świadczy usługi na rzecz przedsiębiorcy na własne ryzyko i na własną odpowiedzialność. Ma to istotne znaczenie zarówno w przypadku szkody wyrządzonej w mieniu przedsiębiorcy, jak i kontrahentów przedsiębiorcy w związku ze świadczonymi usługami, a zwłaszcza w przypadku późniejszych roszczeń podmiotów trzecich związanych z naruszeniem przysługujących im majątkowych praw autorskich do elementów twórczych wykonanych prac przez współpracownika. W przypadku umowy o pracę odpowiedzialność pracownika jest ograniczona za wyjątkiem szkody wyrządzonej umyślnie. Czasochłonna i kosztowna jest również dla pracodawcy droga sądowego wykazania faktu i wysokości wyrządzonej szkody przez pracownika.

Z kolei ze względu na istotność elementów twórczych w branżach IT i nowych technologii, korzystniejsza jest umowa o pracę. Umowa o pracę jest też gwarantem stabilności dla obu stron. Z kolei w odniesieniu do czasochłonności projektów IT i nowych technologii , częstą sytuacją jest wprowadzeniu zadaniowego czasu pracy w umowie o pracę przy jednoczesnym ustalonym wyższym niż standardowe na rynku wynagrodzeniu pracownika na danym stanowisku pracy.

Dziękuję za rozmowę.

Dobry kompromis pracodawcy i pracownika IT

Radca prawny Marta Kruk

Marta Kruk

Absolwentka Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego; ukończyła studia podyplomowe z zakresu prawa zamówień publicznych na Uniwersytecie Wrocławskim; radca prawny – wspólnik w Kancelarii Prawnej VenaGroup specjalizującej się w prawie nowych technologii, prawie IT, prawie własności przemysłowej, nieuczciwej konkurencji i prawie autorskim; prowadzi szkolenia i prelekcje z zakresu prawa IT, prawa własności przemysłowej i nieuczciwej konkurencji; od lat 7 doradza spółkom z branży IT w zakresie tworzenia, wdrożeń i utrzymania oprogramowania komputerowego, udostępniania oprogramowania w modelu SaaS oraz hostingu w modelu Service Level Agreement SLA, a także w zakresie aspektów związanych z ochroną informacji poufnych, majątkowymi prawami autorskimi i licencjonowaniem oprogramowania; specjalizuje się w prawie nowych technologii, prawie IT, prawie autorskim oraz antymonopolowym, ze szczególnym uwzględnieniem prawa ochrony konsumentów.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200