Crowdfunding: nowa nadzieja
- 26.08.2016, godz. 16:55
Crowdfunding udziałowy przeżywa rozkwit. Ponad 1000 platform crowdfundingowych na całym świecie umożliwia realizację także małych i zbyt ryzykownych dla banków przedsięwzięć. Inwestowanie w innowacyjne spółki, dotąd zarezerwowane dla nielicznych, stało się dostępne dla każdego.
NASA
Ogólnie przyjęty podział crowdfundingu dotyczy roli donatora: stąd podział na crowdfunding nieudziałowy i udziałowy (equity crowdfunding).
Bank Światowy w raporcie „Crowdfunding’s Potencial for the Developing World” podzielił crowdfunding na dwa główne modele, w ramach których funkcjonuje pięć schematów.
Crowdfunding dotacyjny (donation crowdfunding) obejmuje bazowanie na dotacji (donation-bazed) - znane ze zbiórek publicznych na cele charytatywne i bazowanie na nagrodach (reward based) - kiedy wspierający otrzymują nagrody.
Crowdfunding inwestycyjny (inwestition crowdfunding) podzielono na crowdfunding udziałowy (equity crowdfunding) – wiąże się z możliwością nabycia udziałów lub akcji, oparty na pożyczkach (lending-based) i oparty na funduszach powierniczych (royality-based).
Jak to się zaczęło
Geneza crowdfundingu sięga 1997 roku i legendarnej już dzisiaj zbiórki środków wśród fanów brytyjskiego zespołu Marillion zorganizowanej za pośrednictwem Internetu na sfinansowanie trasy koncertowej i wydanie płyty.
Zobacz również:
Przepływ informacji i kapitału pomiędzy inwestorami społecznościowymi a poszukującymi źródeł finansowania odbywa się za pośrednictwem platform internetowych. Gromadzona przez nie suma drobnych wpłat pozwala zrealizować przedsięwzięcia o różnej skali i charakterze – wydać książkę, wspomóc działania edukacyjne czy badania naukowe, nakręcić film lub zrealizować sztukę teatralną, odbyć podróż naukową, wyprodukować grę lub oprogramowanie, wspomóc działalność charytatywną.
Sukcesy i rozwój crowdfundingu dotacyjnego zainicjowały powstanie jego inwestycyjnej odmiany.
Na świecie istnieje już ponad tysiąc platform crowdfundingu inwestycyjnego. Umożliwiają one realizację także niewielkich i zbyt ryzykownych jak na oczekiwania banków, projektów.
Dlaczego finansowanie społecznościowe
Z punktu widzenia założyciela start-upu, mechanizm crowdfundingu udziałowego ma wiele zalet. Przede wszystkim dostarczy kapitału na uruchomienie działalność docierając do wielu inwestorów jednocześnie, co w przeciwieństwie do bardziej tradycyjnych form finansowania – np. poprzez kredyt bankowy, nie będzie się wiązało z koniecznością zwrotu kapitału. Skorzystanie z tego mechanizmu pozyskiwania kapitału nie wyklucza także możliwości skorzystania z innych źródeł. Co więcej, dla potencjalnych inwestorów sukces odniesiony tą drogą, potwierdzający pozytywny odbiór społeczny projektu, może stanowić istotny argument za decyzją inwestycyjną. Możemy zainteresować naszym projektem osoby ze świata biznesu, otwierając nowe perspektywy na przyszłość.
Dla potencjalnych inwestorów sukces odniesiony na drodze crowdfundingu, potwierdzający pozytywny odbiór społeczny projektu, może stanowić istotny argument za decyzją inwestycyjną
Szybki rozwój i nowe kierunki ekspansji
Crowdfunding na świecie dynamicznie się rozwija, co obrazuje szybki przyrost ilości platform. Według raportu Beauhurst na rynku inwestycji kapitałowych w Wielkiej Brytanii w 2015 r. szacowanym na 4,9 miliarda funtów, ilość transakcji wzrosła o 26% w stosunku do roku poprzedniego a większość z nich została wygenerowana przez crowdfunding udziałowy, który stał się dominującą formą inwestycji w spółki we wczesnej fazie rozwoju. Polega on na odsprzedaży określonej liczby udziałów przedsiębiorstwa inwestorom indywidualnym za pomocą platformy, jednocześnie uprawniając ich do udziału w zyskach wygenerowanych przez projekt. Zaobserwować można, że nastąpił znaczny spadek liczby transakcji dokonywanych przez PE i VC przy jednoczesnym gwałtownym wzroście transakcji realizowanych przez crowdfunding inwestycyjny. Wartość transakcji zrealizowanych w ten sposób wzrosła o 295% w stosunku do roku poprzedniego. Średnia wartość inwestycji w spółki w ich najwcześniejszej fazie wynosiła 650 tys. funtów przy ich średniej wycenie nie przekraczającej 2 miliony funtów. Brytyjskie spółki przez crowdfunding inwestycyjny pozyskały w 2015 roku 332 miliony funtów w porównaniu do 84 milionów w roku poprzednim. Znamienny jest również fakt, że inwestycje realizowane z wykorzystaniem mechanizmu crowdfundingu inwestycyjnego stanowią już 15% wartości rynku inwestycji w spółki w fazie seed i wzrostu.
Inwestycje realizowane z wykorzystaniem mechanizmu crowdfundingu inwestycyjnego stanowią już 15% wartości rynku inwestycji w spółki w fazie seed i wzrostu. Najszybciej rozwija się jednak crowdfunding na rynku nieruchomości: w ub. roku jego wartość w USA wyniosła 1,4 mld USD a w Europie przekroczyła 1 mld USD.
Największą globalną platformą crowdfundingową pozostaje amerykański Kickstarter. Zauważalne światowe tendencje w rozwoju crowdfundingu to przyrost pożyczek społecznościowych (social lending), inwestowanie w platformy crowfundingowe poprzez sam crowdfunding czyli zbywanie udziałów oraz kształtująca się powoli specjalizacja platform. Crowdfunding został także dostrzeżony przez fundusze private equity.
A jak jest na rodzimym podwórku?
W Polsce crowdfunding inwestycyjny jest w początkowym stadium rozwoju. Jego rozwój pobudził producent drukarek 3D Zortrax, który w 2013 r. zebrał na Kickstarterze ponad 180 tys. dolarów na produkcję pierwszej serii urządzeń, aby następnie ogłosić kontrakt z Dell (kontrakt, który ostatecznie nigdy nie został potwierdzony! - red.) i zebrać od inwestorów 6 mln zł. To pokazało potencjał zbiórek organizowanych za pośrednictwem platform. Przykładem portalu, który zaangażował się w promocję crowdfundingu udziałowego jest portal crowdangels.pl, który jako pierwszy pozyskał finansowanie dla spółki z o. o. a następnie z sukcesem zaoferował swoje udziały na sprzedaż.
Crowdfunding w Polsce rozwija się bardzo dynamicznie i wzrosty są niemal 100-procentowe. Kluczowa zmiana dotyczy jednak jakości. Kampanie są coraz lepiej przygotowane, właściciele platform rozwijają kompetencje i wachlarz oferowanych usług.
”Crowdfunding w Polsce rozwija się bardzo dynamicznie i wzrosty są niemal 100-procentowe. Natomiast kluczowa zmiana dotyczy jakości. Kampanie są coraz lepiej przygotowane, właściciele platform rozwijają kompetencje i wachlarz oferowanych usług, kształtuje się także branża profesjonalnego wsparcia dla autorów projektów. W konsekwencji obserwujemy świetnie przygotowane biznesowo i komunikacyjnie projekty, które angażują społeczność i przyciągają uwagę mediów" - ocenia Karol Król, założyciel portalu Crowdfunding.pl i Polskiego Towarzystwa Crowdfundingu.
Bariery rozwoju
Barierą dla rozwoju crowdfundingu udziałowego są wymogi ustawowe związane z obrotem udziałami w spółkach z o.o. Kodeks Spółek handlowych stanowi, że zbycie udziału lub jego części powinno zostać dokonane w formie pisemnej z notarialnie poświadczonymi podpisami. Wymóg ten, postrzegany przez twórców platform jako najbardziej problematyczny mocno utrudnia możliwość efektywnego nabywania udziałów w środowisku internetu, co ogranicza główną zaletę crowdfundingu udziałowego. Rozwój crowdfundingu udziałowego ograniczają też regulacje, którym podlega rynek kapitałowy. Inną barierą jest niedostateczna informatyzacja procesu zakładania i prowadzenia spółek. Bariera polegająca na niemożności dokonywania tych czynności za pośrednictwem podpisu elektronicznego została ostatnio znacząco ograniczona. Z dniem 1 kwietnia 2016r. weszła w życie część nowelizacji KSH, która spółkom zawartym przy wykorzystaniu wzorca w systemie teleinformatycznym umożliwia zbycie udziału za pomocą tegoż wzorca i przy użyciu bezpiecznego kwalifikowanego podpisu lub profilu ePUAP . Również zmiany w regulacjach podpisów elektronicznych, które prawdopodobnie nastąpią w związku z koniecznością dostosowania polskiego prawa do unijnego rozporządzenia unijnego eIDAS, które weszło w życie 1 lipca 2016r., powinny wpłynąć na upowszechnienie stosowania elektronicznych środków identyfikacji możliwych do wykorzystania przy zbywaniu udziałów.
Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (European Banking Authority, EBA) proponuje nałożyć na platformy crowdfundingu dłużnego obowiązek informowania inwestorów o pożyczkobiorcach i ryzyku inwestycji oraz badania zdolności kredytowej pożyczkobiorców. Ponadto EBA postuluje zastosowanie Dyrektywy o usługach płatniczych.
W Polsce toczą się prace nad zmianami m.in. w ustawie o o nadzorze finansowym i ustawie Prawo Bankowe.
W Polsce toczą się prace m.in. nad projektami ustawy o zmianie Ustawy o nadzorze finansowym, Ustawy Prawo Bankowe oraz niektórych innych ustaw. W związku z tymi zmianami platformy prawdopodobnie nie byłyby uznawane za instytucje pożyczkowe. Nie musiałyby więc spełniać określonych wymogów ale jednocześnie nie mając z tego tytułu stosownych uprawnień, np. do uzyskiwania informacji z BIK. Ponadto, zgodnie z projektem Komisji Nadzoru Finansowego będzie mogła przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia, czy określona platforma crowdfundingowa nie prowadzi np. regulowanej działalności w zakresie usług płatniczych.
Wsparcie dla start-upów
Tym bardziej na uwagę zasługuje ostatni pomysł Ministerstwa Rozwoju, które, wsparte konsultacjami społecznymi, postanowiło przyjść z odsieczą start-upom. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rynku odnośnie pozyskiwania źródeł finansowania dla innowacyjnych projektów we wczesnej fazie, Ministerstwo postanowiło dokonać zmian regulacji dotyczących inwestycyjnych modeli finansowania społecznościowego. Jedna z odmian crowdinvestingu - crowdfunding udziałowy, czyli inwestowanie w akcje i udziały za pośrednictwem platform społecznościowych, zyskałaby nowe perspektywy rozwoju. Filarem pożądanych dla crowfundingu udziałowego zmian, miałaby się stać Prosta Spółka Akcyjna – nowy podmiot w polskim systemie prawnym, która może stanowić dogodną formę organizacyjną dla polskich start-upów.
Pomysł Ministerstwa Rozwoju na ułatwienie rozwoju start-upom, czyli Prosta Spółka Akcyjna – nowy podmiot w polskim systemie prawnym, mogłaby w założeniu łatwo korzystać z różnorodnych form inwestowania w przedsięwzięcie, także poprzez crowdfunding. Jeżeli projekt uwzględni rekomendacje środowiska crowdfundingowego, Polska może stać się regionalnym centrum dla startupów i branży FinTech.
Anna Mazurek jest ekspertem rynku kapitałowego z wieloletnim doświadczeniem , zdobytym m.in. w domach maklerskich i towarzystwach funduszy inwestycyjnych. W instytucjach finansowych i Spółkach prawa handlowego zajmowała stanowiska managerskie, m.in. Dyrektora Finansowego, Doradcy Zarządu, pełniła funkcję Prokurenta. Jest absolwentką kierunku Finanse i Bankowość Szkoły Głównej Handlowej, o specjalności Bankowość Inwestycyjna.