FIZ optymalizuje podatki

Jeśli konkurencyjna firma została przejęta przez bliżej nieokreśloną spółkę cypryjską, znana spółka giełdowa wydała oświadczenie, że część jej akcji nabył fundusz z Luksemburga, a nasz sąsiad nagle został rezydentem podatkowym egzotycznego kraju, możemy przypuszczać, że celem jest optymalizacja podatkowa.

Jeśli konkurencyjna firma została przejęta przez bliżej nieokreśloną spółkę cypryjską, znana spółka giełdowa wydała oświadczenie, że część jej akcji nabył fundusz z Luksemburga, a nasz sąsiad nagle został rezydentem podatkowym egzotycznego kraju, możemy przypuszczać, że celem jest optymalizacja podatkowa.

W czasach, gdy marże i zyski operacyjne spadają, narzędziami konkurencji między przedsiębiorcami stają się inne instrumenty, tylko z pozoru niezwiązane z podstawowym biznesem. Jednym z nich jest optymalizacja podatkowa.

Zobacz również:

  • GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
  • Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
  • International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

Proponuję jednak skoncentrowanie się na jednym z obszarów optymalizacji - strukturach zawierających fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ). W tym przypadku możliwa jest nie tylko optymalizacja obciążeń podatkowych związanych z konkretnymi transakcjami, ale też z codzienną działalnością operacyjną. Struktury te mogą wdrażać inwestorzy z każdej branży. Szczególne korzyści przynoszą one inwestorom związanym z sektorem budowlanym, oferującym do niedawna relatywnie duże stopy zwrotu z inwestycji, a więc potencjalnie duże dochody do opodatkowania.

Co nieco o FIZ

Coraz większa liczba celowych FIZ w Polsce daje do myślenia. Polscy przedsiębiorcy wybierają tego rodzaju wehikuły przede wszystkim z przyczyn podatkowych. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zwalniają FIZ z podatku dochodowego - o ile FIZ działają na podstawie przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych. Dzięki temu zwolnieniu FIZ mogą przeznaczać całość zysków na dalsze inwestycje, bez pomniejszania ich o należny, 19-proc. podatek dochodowy. Ale samo zwolnienie FIZ od podatku dochodowego to dopiero początek zabawy z funduszami, ponieważ rzeczywiste podatkowe korzyści są ulokowane także w innych obszarach.

FIZ to osoby prawne, które mogą być tworzone przez zarządzające nimi i reprezentujące je towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI), po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. FIZ są objęte ograniczeniami w zakresie portfolio inwestycyjnego, co determinuje sposób ich wykorzystania w strukturze optymalizacyjnej:

  1. Wyłącznym przedmiotem działalności FIZ jest lokowanie środków pieniężnych w określone papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.
  2. FIZ może nabywać akcje w spółkach akcyjnych (bo są to papiery wartościowe) i udziały w spółkach z o.o. (które nie są papierami wartościowymi), ale nie może posiadać udziałów kapitałowych w spółkach osobowych.
  3. Papiery wartościowe wyemitowane przez jeden podmiot i udziały w tym podmiocie nie mogą stanowić więcej niż 20% wartości aktywów FIZ.
  4. FIZ może nabywać wyłącznie prawa do nieruchomości o uregulowanym stanie prawnym i nie będących przedmiotem zabezpieczenia lub egzekucji; jednak liczba nabytych nieruchomości oraz użytkowania wieczystego nie może być mniejsza niż 4. Na nabycie pojedynczej nieruchomości FIZ nie może przeznaczyć więcej niż 25% wartości aktywów.

Uczestnikami FIZ stają się podmioty, które objęły certyfikaty inwestycyjne emitowane przez FIZ - osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

Struktura optymalizacyjna

Dla potrzeb optymalizacji podatkowej sam FIZ nie wystarczy. Co z tego bowiem, że jest on zwolniony od podatku, skoro opłacenie certyfikatów inwestycyjnych, a także późniejsze ich zbycie lub umorzenie może wiązać się z opodatkowaniem? FIZ, jako podmiot zwolniony od podatku dochodowego, jest znakomitym kandydatem na wspólnika spółki osobowej. Ale nie każdej, ponieważ FIZ nie może posiadać udziałów kapitałowych w spółkach osobowych. Może jednak nabywać papiery wartościowe. W przepisach kodeksu spółek handlowych występuje zaś jeden szczególny rodzaj spółki osobowej, która może emitować akcje - spółka komandytowo-akcyjna (SKA). To spółka mająca co najmniej dwóch wspólników: komplementariusza, odpowiadającego za zobowiązania spółki bez ograniczenia, oraz akcjonariusza, nie odpowiadającego za żadne zobowiązania spółki. Zwykle akcjonariuszem staje się FIZ, natomiast komplementariuszem - celowa spółka z o.o. z minimalnym kapitałem zakładowym (w celu ograniczenia potencjalnej odpowiedzialności).

Dzięki włączeniu SKA do struktury podatkowej i objęciu przez FIZ akcji wyemitowanych przez tę spółkę możliwe jest uniknięcie opodatkowania podatkiem dochodowym bieżącej działalności operacyjnej (budowlanej, deweloperskiej). Wynika to z faktu, że dla celów podatkowych SKA jest transparentna; nie jest bowiem podatnikiem podatków dochodowych. Przychody przez nią osiągane i koszty przez nią ponoszone są przypisywane bezpośrednio jej wspólnikom. Jeżeli jednym ze wspólników jest FIZ, wówczas dochody z działalności operacyjnej - w części przypadającej na udział FIZ - nie są opodatkowane ani na poziomie spółki osobowej, ani na poziomie FIZ.

Skoro dochód z działalności operacyjnej SKA jest już przekazany do FIZ, to należałoby go przekazać ostatecznemu odbiorcy (uczestnikowi). Warto przy tym zwrócić uwagę na fakt, że uczestnicy FIZ nie uzyskują bezpośrednich dochodów z działalności FIZ. Dochodem uczestnika FIZ jest różnica między przychodem z odpłatnego zbycia albo umorzenia certyfikatów inwestycyjnych, a kosztem ich nabycia. Dochód ten podlega opodatkowaniu 19-proc. podatkiem dochodowym, jednak dopiero w momencie zbywania lub umarzania certyfikatów inwestycyjnych. Czy na tym etapie istnieje możliwość optymalizacji podatkowej? Tak, należy jednak wykorzystać jako uczestników spółki celowe ulokowane w krajach, w których dochód z zysków kapitałowych jest opodatkowany korzystniej niż w Polsce lub nie jest w ogóle opodatkowany. Przy prawidłowej konstrukcji struktury ostateczny rezultat optymalizacji może być następujący:

  • Dochód SKA z działalności operacyjnej (budowlanej, deweloperskiej) nie podlega opodatkowaniu na poziomie SKA.
  • Otrzymany przez FIZ dochód nie podlega opodatkowaniu na poziomie FIZ.
  • Dochód uczestnika FIZ z tytułu zbycia lub umorzenia certyfikatów inwestycyjnych nie podlega opodatkowaniu na poziomie uczestnika FIZ.

Tego rodzaju struktura byłaby zatem neutralna podatkowo; jeśli w ogóle mówi się o jakiejkolwiek efektywnej stawce opodatkowania, to może ona zostać określona wyłącznie przez odniesienie się do kosztów założenia i funkcjonowania struktury (w znakomitej części byłyby to koszty związane z FIZ).

Wdrożenie całej struktury wymaga nieco czasu i - zwykle - określonych przekształceń kapitałowych. Dla przykładu, skoro udziały FIZ w jednym podmiocie (a więc i w SKA) nie mogą stanowić łącznie więcej niż 20% wartości aktywów FIZ, to najczęściej powoływanych do życia jest co najmniej 5 odrębnych SKA. Implementacja poszczególnych etapów może wiązać się z określonymi rodzajami ryzyka podatkowego, ale rozsądne podejście do sprawy powinno je wyeliminować.

dla inwestorów z zagranicy...

Wdrożenie struktury z FIZ wiąże się z dodatkową atrakcją dla inwestorów zagranicznych. W Polsce istnieją ograniczenia w zakresie nabywania nieruchomości przez cudzoziemców, związane m.in. z koniecznością uzyskania zezwolenia MSWiA. Dotyczą one określonych inwestorów zagranicznych (spoza EOG) lub określonych nieruchomości (nieruchomości rolne i leśne oraz tzw. drugie domy). Warto jednak zwrócić uwagę, że na gruncie przepisów o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców istnieje grupa podmiotów traktowana w preferencyjny sposób. Są to właśnie FIZ. Nie dotyczy ich obowiązek uzyskiwania zezwolenia MSWiA, ponieważ przepisów ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców nie stosuje się do FIZ. Kolejną interesującą dla zagranicznych inwestorów kwestią jest najnowszy projekt zmian do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dostosowujący polskie przepisy do przepisów prawa wspólnotowego. Konieczność wprowadzenia tych zmian związana jest z postępowaniem wszczętym w 2007 r. przez Komisję Europejską, w związku z dyskryminacyjnym traktowaniem w Polsce zagranicznych funduszy inwestycyjnych, poprzez opodatkowanie osiąganych przez nie dochodów (polskie fundusze inwestycyjne, w tym FIZ, korzystają z podmiotowego zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych). Nowelizacja zakłada, że od 1 stycznia 2009 r. instytucje wspólnego inwestowania posiadające siedzibę w państwach członkowskich UE lub EOG, spełniające kryteria, będą zwolnione od podatku dochodowego od osób prawnych. Bez wątpienia, powstanie konkurencja dla polskich TFI.

Co jeszcze?

Wdrożenie i prowadzenie struktury opartej na FIZ wiąże się z określonymi kosztami, dlatego w przypadku FIZ ważny jest efekt skali, aby korzyści rekompensowały wydatki na strukturę. FIZ polecane są wówczas, gdy wartość posiadanych przez nie aktywów wynosi kilkadziesiąt mln zł. W przypadku, gdy przedsięwzięcia inwestycyjne realizowane są na mniejszą skalę, pozostaje strukturyzacja oparta np. na spółkach osobowych, przy której wciąż jeszcze można urealnić wartość majątku dla celów amortyzacji podatkowej. Inwestorzy z sektora budowlanego mogą też pokusić się o restrukturyzację kapitałową i wdrożenie struktur opartych na zagranicznych spółkach holdingowych zakładanych w rezydencjach podatkowych, w których występuje preferencyjne opodatkowanie zysków kapitałowych. W każdym przypadku korzyści podatkowe mogą być wymierne...

Autor jest partnerem w Kancelarii Podatkowej Ożóg i Wspólnicy.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200