Jednym z najpoważniejszych rodzajów ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej jest możliwość niewywiązania się kontrahentów ze zobowiązań handlowych. Nierytmiczność w spływie należności powoduje pogorszenie płynności przedsiębiorstwa ze wszelkimi tego negatywnymi konsekwencjami dla niego samego oraz jego kontrahentóe. Jednym ze sposobów zapobiegania przed takim ryzykiem jest Forfaiting.

Forfaiting jest definiowany jako nabycie przez instytucję forfaitingową średnio- lub długoterminowej wierzytelności handlowej przed terminem jej płatności, z przejęciem przez nabywcę ryzyka wypłacalności dłużnika. Jest on alternatywnym do kredytu obrotowego czy faktoringu źródłem finansowania cyklu rozliczeniowego pomiędzy dostawcą i odbiorcą.

Wierzytelności bez ograniczeń

Przedmiotem transakcji forfaitingowej mogą być wierzytelności spełniające następujące warunki:

• wynikają z transakcji handlowych lubleasingowych;
• są bezsporne, nieprzeterminowane i nieobciążone, a ich zbywalność nie jest ograniczona;
• są zabezpieczone przez bank w jeden z następujących sposobów: poręczenie bankowe na wekslu, gwarancja bankowa, akredytywa, weksel wystawiony przez bank lub weksel trasowany.

Banki w różnorodny sposób regulują warunki, jakie musi spełniać przedsiębiorstwa, aby skorzystać z forfaitingu, jednak można wskazać pewne cechy wspólne tych regulacji - twierdzi Robert Nogacki, właściciel portalu Skarbiec.Biz i prawnik D. Dobkowski sp. k. - w każdym wypadku kluczowe są wymogi, aby były to wierzytelności pozbawione ograniczeń w zbywalności i nieobciążone na rzecz osób trzecich. Ponadto, z uwagi na brak prawa regresu po stronie banku nabywającego wierzytelność, w praktyce najczęściej wymaga się od zbywcy, aby wierzytelności stanowiące przedmiot forfaitingu były zabezpieczone wekslami, akredytywami albo gwarancjami - wyjaśnia Nogacki.

W transakcji forfaitingowej występują trzy główne podmioty:

• forfaiter - nabywca wierzytelności;
• forfetysta - zbywca wierzytelności;
• dłużnik forfaitingowy.

Ponadto w transakcji uczestniczy bank dokonujący poręczenia wekslowego, a także bank zagraniczny w przypadku forfaitingu zagranicznego.

Zawsze bez regresu

Poprzez nabycie od forfetysty wierzytelności forfaiter przejmuje w całości ryzyko wypłacalności dłużnika. Forfaiting jest zawsze bez regresu, czyli ostateczne ryzyko ściągnięcia należności od dłużnika spoczywa na forfaiterze.

Nabywane przez forfaitera wierzytelności mogą być w formie weksli własnych dłużnika lub weksli trasowanych wystawionych przez sprzedającego z bezwarunkowym akceptem dłużnika. Przeniesienie następuje w drodze indosu. Weksle mogą być poręczone przez bank (awal) uznany przez nabywcę forfaitera. Zamiast weksli forfaiter może przyjąć faktury handlowe. W tym przypadku musi liczyć się z możliwością wydłużenia okresu ściągania należności, a nawet z windykacją, jeżeli dłużnik zwlekałby z wywiązaniem się ze zobowiązania. Stąd ten sposób nie jest chętnie praktykowany przez banki. Zaletą weksla jest możliwość szybkiego odzyskania środków finansowych poprzez zdyskontowanie w banku lub przeniesienie w drodze indosu na inne osoby, co pozwala zamknąć transakcję w krótkim terminie.

Forfaiting ma duże znaczenie w obrocie międzynarodowym, w rozliczeniach wynikających z transakcji eksportowych.

Importer przekazuje eksporterowi, jako zapłatę za otrzymany towar, weksel stanowiący zobowiązanie do bezwarunkowego i nieodwołalnego wykonania świadczenia pieniężnego. Eksporter przenosi ten weksel na forfaitera i otrzymuje niezwłocznie zapłatę sumy wekslowej pomniejszonej o dyskonto. Od tej chwili ryzyko realizacji weksla spoczywa na forfaiterze. Ten z kolei przedstawia weksel do banku importera w celu jego zdyskontowania. Dużym powodzeniem w handlu zagranicznym cieszą się weksle trasowane (traty). Tutaj procedura jest podobna.

W przypadku transakcji eksportowych dokumentem stanowiącym podstawę roszczenia wobec importera może być również nieodwołalna akredytywa dokumentowa. Wypłaty należności dokonuje bank importera, który taką akredytywę otworzył.

Koszt forfaitingu

Usługa kosztuje, i to niemało. Na jej wycenę mają wpływ takie czynniki, jak: wartość faktury, termin płatności, koszt pieniądza, ryzyko kontrahenta. Na koszty ponoszone przez dostawcę składają się odsetki i prowizje. Dyskonto przy wykupie weksla jest odpowiednikiem odsetek, które są bezpośrednio powiązane z rynkowymi stopami procentowymi. Do tego bank dolicza swoją marżę, a jej wysokość jest uzależniona od poziomu ryzyka kontrahenta krajowego czy kraju kontrahenta zagranicznego w przypadku eksportu. Wtedy forfaiter musi uwzględnić również swoją premię za ryzyko kursowe waluty faktury eksportowej. Koszt transakcji podnosi uczestnictwo drugiego banku, który pełni funkcję poręczyciela, gwaranta lub wystawcy akredytywy.

Wysokie koszty są więc główną wadą forfaitingu. Stąd na korzystanie z takiej usługi mogą pozwolić sobie podmioty posiadające odpowiednio wysokie marże handlowe. Uzyskanie dobrej marży jest zadaniem niejednokrotnie trudnym, gdyż na konkurencyjnym rynku pomiędzy dostawcą i jego kontrahentami toczą się ostre negocjacje o każdy ułamek procentu ceny sprzedaży.