Strategia liberalizacji rynku gazu ziemnego
- Wojciech Potocki,
- 26.02.2007
Zwiększony udział gazu ziemnego w bilansie energetycznym może być źródłem większego niż obecnie ryzyka ekonomicznego i politycznego.
Zwiększony udział gazu ziemnego w bilansie energetycznym może być źródłem większego niż obecnie ryzyka ekonomicznego i politycznego.
Ceny energii pozostają silniejszym determinantem wyników ekonomicznych niż 30 lat temu z powodu intensywnego wzrostu sektora transportu, zależnego prawie wyłącznie od ropy. Kryzysy ekonomiczne lat 70. i 80. spowodowane były gwałtownym wzrostem cen ropy - ze wszystkimi tego makroekonomicznymi konsekwencjami: wysoką inflacją, zadłużeniem i bezrobociem. Wzrost cen ropy naftowej od 1999 r. bezpośrednio wpływa na inflację w Unii Europejskiej (i większości krajów świata, a zwłaszcza w USA), wzrost stóp procentowych (będących ciągle pod kontrolą) i nie pozostaje bez wpływu na zatrudnienie, inwestycje oraz przedsiębiorczość.
Zobacz również:
- GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
- Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
- International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO
Zielona Księga przywołuje ponadto potwierdzoną (m.in. przez studia amerykańskie) rolę cen ropy w cyklach gospodarczych, a w szczególności ścisłą korelację pomiędzy cenami ropy a bezrobociem. Wzrost cen ropy powoduje wzrost inflacji, a ta - wzrost bezrobocia. Niskie ceny ropy pobudzają wzrost ekonomiczny. Obecnie
wysokie i długoterminowo rosnące ceny ropy naftowej hamują światową gospodarkę. Wzrastające uzależnienie od importu zwiększa w ten sposób ryzyko fluktuacji cen, będących poza kontrolą Europy. Zmniejszenie uzależnienia od importu paliw korzystnie wpłynęłoby na gospodarkę, jednak, ze względu na ograniczone własne zasoby Europy, obecnie wydaje się raczej nierealne. W związku z tym Zielona Karta podkreśla znaczenie poprawy dywersyfikacji dostaw oraz odwrócenia zależności od ropy. Prognozowane w długim terminie zastępowanie ropy przez gaz ziemny nie rozwiązuje jednak problemu przyszłego pokrycia zapotrzebowania na ropę i gaz ziemny.
Aspekt bezpieczeństwa energetycznego UE ma coraz większe znaczenie nie tylko z powodu kurczących się zasobów własnych Europy i rosnącego uzależnienia od importu, ale również z powodu wykorzystywania przez Rosję posiadanych zasobów węglowodorów dla realizacji wiązki celów politycznych i ekonomicznych, których rozdzielenie jest trudne.
Zwiększony udział gazu ziemnego w bilansie energetycznym może być źródłem większego niż obecnie ryzyka ekonomicznego i politycznego, albowiem to nie UE, ale Rosja przejęła inicjatywę i ma większy wpływ na kształt przyszłego globalnego rynku gazu. Przez przyszły globalny rynek gazu należy rozumieć możliwość handlowania gazem z dowolnego miejsca na świecie na największej giełdzie, która powstanie w Rosji. Giełda gazu będzie kontrolowana przez Rosję i Gazprom, który posiada największe na świecie zasoby i sieć przesyłową. Kontrola rynku gazu doprowadzi w efekcie do utrzymywania wysokich, znacznie wyższych od obecnych cen gazu w warunkach zliberalizowanych rynków UE i Rosji. Ceny gazu kwotowane przez rynek gazu będą odniesieniem dla cen w kontraktach importowych (zastąpią ropę naftową), do czego zmierza UE i co zostanie wykorzystane przez Rosję (argument liberalizacji) dla zwiększenia uzależnienia odbiorców od największego dostawcy. Przyszły rynek gazu nie będzie bardziej przejrzysty i zdrowy, ponieważ liberalizacja rynków gazu w UE i w Rosji zapewni Gazpromowi kontrolę rynku krajowego oraz zwiększony udział w rynku UE (a zwłaszcza w sektorze dystrybucji), generującym najwyższe marże.
Taka wizja przyszłego rynku gazu ziemnego jest możliwa, jeśli UE nie wypracuje własnej strategii realnego bezpieczeństwa energetycznego. Przed podobnym wyzwaniem stoją również Stany Zjednoczone. Dokumenty Traktat Rzymski i Zielona Księga nie straciły zatem na swoim znaczeniu w aspekcie fundamentalnych wartości i mogą, a nawet powinny być źródłem intelektualnych wyzwań dla menedżerów i uczestników życia gospodarczego w administracjach rządowych i unijnej.
Do strategicznego spojrzenia na problemy energetyczne UE, obejmującego wszystkie zagadnienia, zachęca Zielona Księga, wskazując na potrzebę dostosowania polityki krajów członkowskich z uwzględnieniem nowych strategicznych wyzwań, nowych aktorów na rynku, powstawania nowych rynków oraz możliwości osiągnięcia długoterminowego bezpieczeństwa energetycznego za pomocą innowacyjnych i krytycznych technologii.
Wskazuje na konieczność spojrzenia z europejskiego punktu widzenia na całe spektrum popytu i podaży energii oraz podejmowania decyzji zapewniających zdywersyfikowane, pewne (bezpieczne) i efektywne ekonomicznie (poprzez zwiększoną konkurencję pomiędzy dostawcami, a także zwiększoną podaż gazu z tańszych źródeł) pokrycie przyszłego bilansu energetycznego Wspólnoty, dynamikę globalnych zmian klimatycznych, nienormalnych zjawisk klimatycznych, będących sutkiem emisji zanieczyszczeń atmosferycznych.
Zielona Księga zachęca narodowe przedsiębiorstwa do tworzenia aliansów i partnerstwa strategicznego w celu efektywnego konkurowania na rynkach europejskim i globalnym. Wskazuje na drugi równoległy czynnik, obok liberalizacji, zmieniający rynek energii i zachowania przedsiębiorstw, jakim jest globalizacja, których efekty są zbliżone: przejęcia, restrukturyzacje, intensywniejszą konkurencję o klienta i zwiększoną presję na obniżkę kosztów.
Na analizę zasługują takie tematy, jak:
- lekcje dla Polski z liberalizacji rynków gazu w krajach UE, a zwłaszcza rynku brytyjskiego i niemieckiego;
- popyt na gaz ziemny w UE i symulacje jego długoterminowego pokrycia;
- obecne ceny gazu - importowe, hurtowe i dla odbiorców końcowych - oraz ich trendy i skutki zmian cen dla rozwoju rynku gazu;
- główni dostawcy gazu ziemnego do UE i ich strategie;
- krytyczne i innowacyjne technologie, które mogą zrewolucjonizować strategie energetyczne.
Efekty dotychczasowej liberalizacji rynków gazu ziemnego w krajach UE (ocena dotyczy okresu 1990 - 2003) można rozpatrywać w dwóch perspektywach:
- w perspektywie strategicznej - zależność efektów od strategii otwierania rynków gazu ziemnego zastosowanych przez poszczególne kraje członkowskie UE;
- w perspektywie krajowej i sektorowej - efekty liberalizacji w krajach członkowskich na tle UE oraz efekty liberalizacji rynku gazu na tle dziewięciu sektorów gospodarki UE.
Pełne otwarcie rynkowe wymagało zmian w sześciu obszarach polityki gazowej:
- regulacja cen gazu dla odbiorców końcowych;
- własność sieci przesyłowych i dystrybucyjnych;
- wycena dostępu trzecich stron do sieci i magazynów (TPA);
- dostęp trzecich stron;
- rozdzielenie działalności przesyłowej i magazynowej od wydobywczej i handlowej;
- swobodny wybór przez odbiorców dostawcy gazu.
Pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi UE istnieją znaczne różnice w całkowitym otwarciu rynku oraz różnice w strukturze otwarcia rynków (rysunek 2).
Rynek Zjednoczonego Królestwa osiągnął pełne otwarcie (wartość wskaźnika otwarcia rynkowego wynosi 100%), podczas gdy inne kraje członkowskie, takie jak Portugalia i Grecja, znajdują się na początku drogi, ale też ich rynki są młode i małe. Główne i znaczące różnice w otwarciu rynkowym pomiędzy krajami członkowskimi wynikają z możliwości wyboru dostawcy i zakresu rozdzielenia sieci przesyłowej od wydobycia i obrotu.