W faktoringu nie ma rozróżnienia na dobre i złe branże. Trzeba tylko spełniać jeden warunek - posiadać zdrowe należności.

Faktoring jest alternatywą dla kredytu bankowego w sytuacji finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa, ale to zupełnie inny produkt. Polega na wykupie nieprzeterminowanych wierzytelności przedsiębiorstwa, dzięki czemu nie musi ono czekać, aż zapadną terminy płatności na wystawionych fakturach. Nie spłaca uzyskanego finansowania, gdyż robi to jego kontrahent, płacąc za faktury.

Uzyskuje szybki dostęp do środków zamrożonych w należnościach od odbiorców. Faktoring pozwala w znaczący sposób minimalizować ryzyko ściągania należności, a także przeciwdziałać negatywnym skutkom różnic kursowych w eksporcie.

Istotna różnica w porównaniu z kredytem bankowym polega na tym, że w przypadku faktoringu wymagane są znacznie łagodniejsze zabezpieczenia. Firma faktoringowa zwraca uwagę głównie na towar, jakim handluje jej klient - jak często podlega reklamacjom - oraz na kondycję odbiorców, a nie na jego zdolności kredytowe czy posiadanie trwałych zabezpieczeń. Dlatego faktoring jest kojarzony jako alternatywa dla kredytu bankowego w trudnych czasach spowolnienia gospodarczego. Jednak jego zalety sprawiają, że rozwija się praktycznie niezależnie od koniunktury. W ostatnich latach branża faktoringowa rosła niezwykle dynamicznie, w Polsce i na świecie.

Co to i dla kogo

W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, brakuje szczegółowych uregulowań prawnych dotyczących faktoringu. Zgodnie z definicją zawartą w konwencji o faktoringu międzynarodowym, przyjętej w Ottawie w 1998 r., firma faktoringowa powinna wykonywać co najmniej dwie z czterech czynności:

• finansować bezsporne i niewymagalne należności,
• prowadzić sprawozdawczość i konta dłużników,
• egzekwować należności,
• przejmować ryzyko wypłacalności odbiorcy.

Typowy adresat faktoringu to przedsiębiorstwo, które:

• prowadzi sprzedaż z odroczoną płatnością,
• ma zapotrzebowanie na elastyczne finansowanie,
• utrzymuje stałą współprace ze swoimi odbiorcami,
• realizuje ekspansywną strategię zwiększania obrotów (na przykład poprzez długie terminy płatności).

Firmy faktoringowe dostarczają swoim klientom środki pod nieuregulowane faktury zarówno w sprzedaży krajowej, jak i zagranicznej. Mamy więc faktoring krajowy (z regresem lub bez regresu), faktoring eksportowy oraz importowy (gwarancja zapłaty). Przedsiębiorstwo korzystające z faktoringu może uzyskać do 90% (średnio 80%) wartości wystawianych faktur w chwili wysyłania towarów do odbiorcy (lub świadczenia usług), resztę otrzymuje po wpłynięciu pełnej kwoty na konto firmy faktoringowej. Koszty usługi faktoringowej to prowizja naliczana od wartości faktur oraz oprocentowanie liczone od wielkości udzielonego finansowania.

Korzystanie z usługi faktoringowej powinno być poprzedzone rachunkiem opłacalności. Po jednej stronie są koszty (zazwyczaj większe niż w przypadku kredytu bankowego), po drugiej korzyści. Podstawową korzyścią jest możliwość oferowania odbiorcom wydłużonych terminów płatności, co w warunkach ostrej konkurencji rynkowej ma niebagatelne znaczenie, a jednoczesne uniknięcie problemów związanych z utrzymaniem płynności finansowej. Faktoring minimalizuje również skutki inflacji oraz różnic kursowych w eksporcie, ponieważ dostawca otrzymuje należności w krótkim czasie po dostarczeniu towarów czy usług kontrahentowi. Ponadto - jak pokazuje życie - obecność strony trzeciej, firmy faktoringowej, która ma doświadczenie w ściąganiu należności, dyscyplinuje kontrahenta. Specjaliści zwracają też uwagę na fakt, że przedsiębiorstwa korzystające z faktoringu nie muszą samodzielnie prowadzić ewidencji i windykacji należności, co pozwala uniknąć niektórych kosztów. Rekomendują faktoring łączący finansowanie, prowadzenie kont rozliczeniowych i egzekwowanie należności.

Rosnący rynek

Faktoring rozpowszechnił się w latach 50. Największym rynkiem tych usług jest Europa - tu realizowanych jest 70% wartości wszystkich transakcji. Liderami są Wielka Brytania i Włochy. Kolejne 13% światowego faktoringu przypada na Amerykę (USA, Brazylia) oraz Azję, z Japonią i Tajwanem na czele. W Europie Środkowo-Wschodniej, gdzie instrument ten jest dostępny od dziesięciu lat, prym pod względem wartości transakcji wiodą Polska i Czechy, ale popularność faktoringu jest większa w krajach bałtyckich. Szacuje się, że w ubiegłym roku obroty rynku faktoringowego w Polsce przekroczyły 14 mld zł, co stanowiło około 2% PKB.W Estonii ten udział wyniósł 13%, na Litwie prawie 8%, a na Łotwie 6%. Obroty faktoringowe na świecie w 2005 r. wzrosły o 18%, w Polsce o 4,5%, ale wyniki pierwszego półrocza 2006 pokazują znaczne przyspieszenie dynamiki.

Na polskim rynku usługi faktoringowe świadczą zarówno banki, jak i wyspecjalizowane firmy (nierzadko spółki należące do banków). Dziesięć firm faktoringowych, zrzeszonych w powstałym w kwietniu tego roku Polskim Związku Faktorów, obejmuje 80% obrotów całego rynku. Banki oferują na ogół tylko finansowanie, natomiast firmy faktoringowe również inne usługi, takie jak: prowadzenie rozliczeń, inkaso wierzytelności, pomoc w windykacji przeterminowanych należności. Obroty wyspecjalizowanych firm faktoringowych rosną szybciej niż cały rynek, w ubiegłym roku dynamika świadczonych przez nie usług zwiększyła się o prawie 7%, w pierwszym półroczu tego roku już o 26%.

Warto jednak zwrócić uwagę, że tempo wzrostu jest bardzo zróżnicowane w zależności od firmy. Wśród dziesiątki zrzeszonej w PZF są firmy, które w pierwszym półroczu tego roku osiągnęły bardzo wysoką dynamikę (GMAC Commercial Finance - 164%), takie, które są bliskie średniej (Polfactor - 21%, Pekao Faktoring - 31%), i takie, które odnotowały spadek dynamiki (Eurofaktor - minus 82%). Młode firmy mają na ogół wyższą dynamikę niż firmy działające od lat, choć trzeba przyznać, że wyniki jednej z najstarszych firm - Pekao Faktoring - są imponujące. Przedstawiciele PZF nie kryją, że łatwiej zdobyć klienta, niż go utrzymać. Zapotrzebowanie na faktoring rośnie, a dużą część tego przyrostu zagospodarowują młode firmy (na przykład GMAC). Przypadek firmy Eurofaktor, spółki giełdowej (obecnie Eurofaktor Solution), która jako jedyna w dziesiątce PZF odnotowała spadek obrotów, jest szczególny. Zmieniła ona profil działalności w segmencie klientów korporacyjnych i wprowadziła nowe produkty dla klientów indywidualnych (pożyczki gotówkowe). Jej szefowie tłumaczą, że zamiast walczyć z bankami o dużych klientów, chcą skoncentrować się na sektorze małych i średnich przedsiębiorstw.

Specjalizacja

W faktoringu, jak mówią przedstawiciele PZF, nie ma dobrych i złych branż. Nie ma branż "niefaktorowalnych", ale niewątpliwą przeszkodą jest nadpłynność. Tam, gdzie nie występuje, jest rynek dla faktoringu. Amerykanie, jak twierdzi Elżbieta Urbańska, prezes spółki Polfactor i szefowa PZF, faktorują nawet proste usługi, np. mycie okien, Hiszpanie - budownictwo. U nas z usług faktoringowych najczęściej korzystają branże: spożywcza, energetyczna, komputerowa, hutnicza, stalowa, usługowa i budowlana, ale raczej w segmencie handlu materiałami budowlanymi.

Działające na naszym rynku firmy faktoringowe zaczęły się specjalizować. Specjalizacja ma charakter zarówno branżowy, jak i sektorowy. Na przykład Polfactor (należący do grupy BRE) kieruje ofertę do firm produkujących i sprzedających towary powszechnego użytku, Eurofaktor do firm z sektora MSP, 4 Faktor do mikro i małych przedsiębiorstw.Większość dużych firm faktoringowych, zwłaszcza tych zależnych od banków, deklaruje, że interesują ich duże i średnie przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstwa zagraniczne, w tym międzynarodowe koncerny. Oferują zarówno faktoring krajowy (w pełnym asortymencie), jak i międzynarodowy (eksportowy i importowy).

W strukturze obrotów faktoringowych dominuje faktoring krajowy - stanowi on 91% wartości wszystkich transakcji. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej rośnie jednak potencjał dla faktoringu międzynarodowego - faktoring eksportowy obejmuje 6% transakcji oraz importowy 3%. W niektórych firmach wartość faktoringu międzynarodowego w ostatnim czasie rośnie bardzo dynamicznie. Na przykład w Pekao Faktoring wartość wierzytelności obsługiwanych w transakcjach międzynarodowych wzrosła w ubiegłym roku o 280%, w firmie Polfactor zaś obroty w faktoringu importowym zwiększyły się o 35%.