XBRL - jednolity standard

Są standardy sporządzania sprawozdań finansowych, ale brakuje jednolitego standardu, który pozwoliłby zapisywać je i przesyłać w formie elektronicznej.

Są standardy sporządzania sprawozdań finansowych, ale brakuje jednolitego standardu, który pozwoliłby zapisywać je i przesyłać w formie elektronicznej.

Sprawozdawczość finansowa jest obszarem działalności podmiotów gospodarczych, który od zawsze podlegał standaryzacji. Wpływ na nią miały przede wszystkim standardy rachunkowości oraz inne regulacje prawne definiujące postać, w jakiej sprawozdania finansowe powinny być sporządzane. Przykładami standardów rachunkowości i regulacji prawnych obowiązujących w Polsce są: Ustawa o rachunkowości, Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, a także Nowa umowa kapitałowa. Sprawozdania finansowe sporządzane przez podmioty gospodarcze przesyłane są do szerokiego grona odbiorców. W Polsce do tego grona należą między innymi: Narodowy Bank Polski, Giełda Papierów Wartościowych, Monitor Polski B, urzędy skarbowe, banki komercyjne. O ile odbiorcy sprawozdań narzucają w większości przypadków ujednolicone standardy w zakresie sporządzania samych sprawozdań, o tyle brakuje jednolitego standardu, który pozwoliłby zapisać oraz przesyłać dane sprawozdanie finansowe w postaci elektronicznej. To sprawia, że proces dzisiejszej sprawozdawczości nacechowany jest różnorodnością standardów zapisu danych oraz narzędzi służących do ich transferu.

W zależności od reguł ustalonych przez odbiorców raportowanie danych dokonywane jest w formie papierowej bądź elektronicznej. W przypadku wymiany informacji w postaci papierowej raporty przesyłane są faksem, pocztą bądź kurierem, co nie spełnia wymogów tak sporządzających, jak i wysyłających dane. W przypadku przesyłu drogą elektroniczną sytuacja jest bardziej skomplikowana. Zróżnicowane formaty danych, jak na przykład PDF (Printable Document File), XLS (dokument w postaci pliku Excel) czy też HTML (Hyper Text Markup Language), a w bardziej zaawansowanych - formaty oparte o język XML (eXtensible Markup Language), nie pozwalają na ujednolicony proces elektronicznego przesyłu sprawozdań finansowych. Rozwiązaniem istniejących problemów i ograniczeń w sprawozdawczości jest język XBRL (eXtensible Business Reporting Language).

Automatyczny przesył

XBRL - jednolity standard

Schemat rozszerzeń taksonomi

XBRL to format przesyłu standaryzowanych informacji oparty na języku XML. Należy podkreślić, że formaty danych, takie jak PDF, XLS oraz HTML, nie umożliwiają automatycznego przesyłu sprawozdań finansowych. Przesyłane dane trzeba ponownie manualnie wprowadzone do systemów IT. Dopiero języki oparte na XML traktować można jako elektroniczne standardy sprawozdawczości. Dane przesyłane w ten sposób mogą automatycznie być skonsumowane przez systemy odbiorców.

Język XBRL, rozwijany przez międzynarodowe konsorcjum skupiające na całym świecie ponad 300 podmiotów, będących jednocześnie liderami branż finansowej oraz IT, a także regulatorów, we wczesnej fazie tworzenia nazwano XFRML (eXtensible Financial Reporting Markup Language), a jego zakres funkcjonalny zamierzano ograniczyć tylko do potrzeb sprawozdawczości finansowej. Autorzy przekonali się jednak szybko, że język ten stosować można znacznie szerzej, stąd też jego obecna nazwa: XBRL (eXtensible Business Reporting Language). Umożliwia on automatyzację procesu sprawozdawczego, eliminując przy tym konieczność manualnego wielokrotnego wprowadzania danych na różnych etapach sprawozdawczości gospodarczej. Poza raportami finansowymi, takimi jak bilanse, rachunki zysków i strat, czy też rachunki przepływów, XBRL może na przykład służyć do standaryzacji zeznań podatkowych, raportów przesyłanych do GUS-u, raportów giełdowych, sprawozdań banków przesyłanych do organów nadzoru bankowego i wielu innych raportów. Co więcej, koncepcja Enhanced Business Reporting ukazuje zastosowanie języka XBRL nie tylko do standaryzacji i przesyłu danych o charakterze ilościowym, ale także danych o charakterze jakościowym, które zajmują coraz istotniejsze miejsce w procesie podejmowania decyzji. Warto podkreślić, że XBRL stał się de facto elektronicznym standardem sprawozdawczości. Nie bez znaczenia jest to, że XBRL jest standardem otwartym, tworzonym przez wysokiej klasy specjalistów oraz wolnym od opłat licencyjnych.

Czym są taksonomie?

Rdzeniem XBRL są taksonomie, które porównać można do słowników tematycznych, definiujących wiele pojęć, mogących wystąpić w danym rodzaju sprawozdania. Przykładowo, w taksonomii opartej o Ustawę o rachunkowości zdefiniowane będą takie terminy, jak "aktywa", "zysk netto", podczas gdy taksonomia oparta na MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej) definiować będzie pojęcia "goodwill", czy też "depreciation and amortisation". Innym przykładem taksonomii mogą być regulacje wynikające z Nowej umowy kapitałowej, regulujące zasady raportowania banków do swoich lokalnych nadzorców.

Biorąc pod uwagę dane regulacje prawne, taksonomia definiuje poszczególne pozycje sprawozdania finansowego. Język XBRL pozwala na szczegółowy opis każdej pozycji. Zdefiniowane zostaną m.in.: charakter danej pozycji (monetarny, procentowy, tekstowy), wymiar czasowy (dane za okres czy na koniec okresu sprawozdawczego) oraz jej charakter księgowy (winien lub ma). Dzięki dokładnemu określeniu charakteru pozycji sprawozdania finansowego, dane przesyłane w oparciu o taksonomie są automatycznie przetwarzane oraz analizowane przez systemy IT bez możliwości wystąpienia błędu.

Jednak sprawozdawczość, a w szczególności sprawozdawczość finansowa, to nie tylko lista zdefiniowanych pozycji. Przykładowo, w bilansie firmy występuje wiele zależności dotyczących prezentacji oraz obliczania danej pozycji, jak też jej nazewnictwa oraz umocowania w regulacjach prawnych. Tak więc w skład taksonomii poza definicją samych pozycji wchodzi pięć warstw: prezentacji, obliczeń, definicji, referencji oraz etykiet. Warstwa prezentacji określa, w jaki sposób zdefiniowane pozycje finansowe powinny zostać umieszczone w sprawozdaniu. Na przykład pozycja zbiorcza bilansu "aktywa razem" znajduje się pod pozycją "aktywa trwałe". Warstwa obliczeń określa zależność między pozycjami "aktywa trwałe" i "aktywa bieżące" oraz "aktywa razem". Dwie pierwsze pozycje sumują się na tę ostatnią. Warstwa definicji pozwala na określenie dodatkowych powiązań między poszczególnymi pozycjami, które nie są regulowane przez warstwy prezentacji oraz obliczeń. Ostatnie dwie warstwy, referencji oraz etykiet, służą do wskazania aktu prawnego, w którym dana pozycja sprawozdania jest zdefiniowana, łącznie z jego numerem i paragrafem, a także do umieszczenia nazwy pozycji sprawozdania finansowego w danym języku.

XBRL pozwala na ujęcie w sprawozdaniach pozycji specyficznych dla danej branży, a nawet poszczególnych przedsiębiorstw, poprzez stworzenie odpowiednich rozszerzeń do danej taksonomii bazowej (rysunek 1).

Opublikowane do dzisiaj ważniejsze taksonomie to: taksonomia IFRS (oparta o MSSF), taksonomie US GAAP, taksonomia COREP (stworzona dla potrzeb nadzoru bankowego oraz uwzględniająca regulacje zawarte w Nowej umowie kapitałowej), a także wiele innych krajowych bądź branżowych taksonomii.

Dokument instance

XBRL - jednolity standard

Łańcuch sprawozdawczości finansowej

Posiadając taksonomię jako słownik wszystkich pojęć w danym obszarze, możliwy jest przesył sprawozdań zapisanych w XBRL. Sprawozdanie takie nosi nazwę dokumentu instance (instance document). Są to po prostu liczby ze sprawozdania finansowego danego podmiotu przyporządkowane danym pozycjom w taksonomii. Dane przesyłane w postaci instance document będą znaczyły to samo dla nadawcy co i dla odbiorcy. Wystarczy, że obaj zgodzą się na jedną taksonomię i przygotują swoje systemy informatyczne tak, aby eksportowały bądź importowały dokumenty instance na bazie danej taksonomii. Sprawozdania przygotowane w postaci dokumentu instance są danymi XML, co oznacza, że można je przesyłać za pośrednictwem Internetu i przetwarzać za pomocą istniejących systemów informacyjnych oraz programów. Dokumenty instance można również sprawdzać na bazie warstwy obliczeń danej taksonomii, aby stwierdzić, czy wszystkie sumy zostały wpisane.

Łańcuch sprawozdawczości

Język XBRL ma wpływ na cały łańcuch sprawozdawczości finansowej (Financial Reporting Supply Chain). Łańcuch sprawozdawczości finansowej rozpoczyna się na wejściu danych finansowych w jakiejkolwiek formie do przedsiębiorstwa, poprzez sprawozdawczość wewnętrzną i zewnętrzną, aż do wpłynięcia sprawozdań do odbiorców zewnętrznych. Pierwszy etap wspomagany jest przez taksonomię XBRL GL (XBRL General Ledger), która pozwala standaryzować takie obszary, jak: zestawienie kont, listy płac, historyczne dane księgowe, a więc wszelkie dane, które wykorzystywane są później do sporządzania sprawozdań. XBRL GL, to również olbrzymie ułatwienie dla koncernów zmuszonych konsolidować sprawozdania finansowe, co dzisiaj często odbywa się za pomocą tysięcy arkuszy kalkulacyjnych. W dalszych etapach odpowiednie taksonomie oparte na standardach rachunkowości oraz innych regulacjach prawnych pozwalają zakodować dane sprawozdanie jako dokument instance oraz przesłać je do odbiorców. Ta grupa taksonomii, o których była mowa już wcześniej, nosi nazwę XBRL FR (Financial Reporting). Większość producentów oprogramowania posiada wbudowaną w swoje produkty możliwość eksportowania oraz importowania dokumentów instance oraz przetwarzania taksonomii. Należy się spodziewać, że w miarę wprowadzania XBRL jako obowiązkowego standardu dostarczania danych, jak to ma miejsce w Holandii, pozostali producenci oprogramowania przyłączą się również do tej inicjatywy. Co ciekawe, istnieje wiele tzw. COTS software (Commercial Off The Shelf), gotowych produktów z funkcjonalnością XBRL, które można szybko wdrożyć w danym przedsiębiorstwie (rysunek 2).

Analiza wniosku kredytowego

Analizując wymierne korzyści stosowania języka XBRL przez firmy tworzące sprawozdania w tym formacie, rozważyć można przedsiębiorstwo posiadające kredyt inwestycyjny w banku. Zaciągnięcie kredytu w jakiejkolwiek instytucji finansowej wiąże się ze spełnieniem przez kredytobiorcę wymogów, między innymi informowania kredytodawcy o aktualnej sytuacji finansowej. Odbywa się to zwykle za pośrednictwem przesyłanych pocztą zestawień obrotów i sald przypadających na dany okres, a także dostarczeniem raz w roku kompletnego sprawozdania finansowego w formie papierowej. Dane te następnie wprowadzone są ręcznie do systemu wspierającego proces analizy kredytowej banku. Taka praktyka bankowa, wynikająca z niedoskonałości istniejącego systemu wymiany danych, obarczona jest prawdopodobieństwem wystąpienia błędu w trakcie wprowadzania danych. Co więcej, szczegółowo ujęte pozycje bilansu bądź rachunku zysku i strat zostają przez analityka uogólnione i dopiero w zagregowanej postaci wprowadzone do systemu. Takie dane stanowią podstawę do podjęcia decyzji o przydziale bądź zmianie zasad spłaty przydzielonego już kredytu. Może się więc okazać, że kredytobiorca będzie musiał zapłacić za błędy, które wystąpiły przy wprowadzaniu danych.

XBRL pozwala na pełne zautomatyzowanie procesu wymiany danych, eliminując przy tym potrzebę ręcznego wprowadzania danych, a co za tym idzie - na znaczne obniżenie prawdopodobieństwa wystąpienia błędu oraz podwyższenie jakości przesyłanych informacji. Jednocześnie dane będące podstawą decyzji mogą zostać zanalizowane z zachowaniem takiego stopnia szczegółowości, jaki został nadany przez osoby tworzące sprawozdania finansowe, w tym przypadku - kredytobiorców. Dzięki XBRL proces analizy kredytowej może zostać zautomatyzowany, nakład pracy zmniejszony, a czas samej analizy istotnie skrócony. Koszty związane z analizą kredytową w postaci kosztów obsługi kredytu mogą zostać obniżone, co z kolei przynosi wymierne korzyści kredytobiorcy.

XBRL w Polsce

Od lutego br. były prowadzone w Polsce działania zmierzające do stworzenia "XBRL jurysdykcji", odpowiedzialnej za działania związane z promowaniem oraz rozwijaniem XBRL. XBRL Intenational zezwala na istnienie tylko jednej tego typu organizacji w danym kraju. Owocem działań jest stowarzyszenie XBRL Polska, skupiające poza regulatorami takie instytucje, jak: Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów oraz Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych. Wspierają go również lub są członkami firmy audytorskie, takie jak: Deloitte, HLB oraz KPMG, a także producenci oprogramowania - BSB, Computerland, SAP, SAS Institute. Z innymi podmiotami zainteresowanymi przystąpieniem do stowarzyszenia prowadzone są rozmowy. W stowarzyszeniu powołano specjalną grupę do spraw taksonomii. Rozwój taksonomii jest niezbędny, aby umożliwić standaryzowany, elektroniczny proces sprawozdawczości. Pierwsze planowane taksonomie to: taksonomia dla przedsiębiorstw, taksonomia dla banków oraz rozszerzenie stworzonej przez Radę Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości w Londynie taksonomii IFRS (MSSF). Taksonomia IFRS znalazła już zastosowanie w raportowaniu giełdowym w wielu krajach. Istotnym krokiem w Polsce wydaje się zaangażowanie Narodowego Banku Polskiego w projekt COREP (Common Reporting) prowadzony przez CEBS (Central European Banking Supervisors). Projekt ten pokazuje olbrzymi potencjał języka XBRL i jego praktyczne zastosowanie w raportowaniu banków komercyjnych do banków centralnych w UE.

W rozwój XBRL w Polsce angażują się najważniejsze instytucje i regulatorzy zajmujący się wieloma obszarami sprawozdawczości, a także liderzy branż finansowej oraz IT. Można więc oczekiwać, że wkrótce dojdzie do ujednolicenia sprawozdawczości elektronicznej, co przyczyni się do obniżenia kosztów i optymalizacji procesu raportowania.

XBRL na świecie

Giełdy Papierów Wartościowych

Korea - KOSDAQ - władze koreańskiej giełdy zdecydowały się na wprowadzenie formatu XBRL w celu uzyskania lepszej przejrzystości sprawozdań finansowych notowanych spółek

Niemcy - Deutsche Boerse - spółki tu notowane mają możliwość publikowania raportów kwartalnych, a także rocznych sprawozdań finansowych w postaci XBRL

Włochy - Borsa Italiana planuje wprowadzenie formatu XBRL do istniejącego systemu komunikacji NIS (Network Information System), zastępując format .pdf, w którym obecnie przesyłane są sprawozdania finansowe.

Z formatu XBRL korzystają także giełdy papierów wartościowych w Japonii, Nowej Zelandii, Hong Kongu, a także komisje papierów wartościowych i giełd w USA (SEC) i Hiszpanii (CNMV).

Banki

Nadzorcy bankowi 25 krajów Unii Europejskiej - wypracowana przez ogólnoeuropejską grupę taksonomia COREP (COmmon solvency ratio REPorting framework) znajdzie zastosowanie przy raportowaniu przez banki komercyjne informacji do nadzoru bankowego 7 Banków Centralnych Europy - ECCBSO (European Central Balance Sheet Office) - opracowano taksonomię dla celów raportowania informacji statystycznych przedsiębiorstw.

Niemcy - Deutsche Bank - departament zarządzania ryzykiem kredytowym korzysta z systemu BARS (Balance Sheet Analysis and Rating System) wspierającego proces analizy kredytowej. System ten umożliwia kredytobiorcom Deutsche Bank przesłać sprawozdania finansowe w formacie XBRL. W ten sposób wymiana informacji między bankiem i jego klientami oraz ich analiza jest w pełni zautomatyzowana na etapie wprowadzania danych do systemu BARS.

Poza wymienionymi wyżej projektami, prowadzone są prace przez bank centralny Niemiec i Belgii nad wdrożeniem formatu XBRL do ich systemów sprawozdawczych.

Regulatorzy

Holandia - Ministerstwo Sprawiedliwości przy współpracy z Ministerstwem Finansów opracowują rozwiązanie umożliwiające małym i średnim firmom przesyłanie do urzędów skarbowych, izb handlowych oraz urzędów statystycznych informacji ujętych w formacie XBRL

Hiszpania - Mercantile Register - hiszpański rejestr handlowy przystosowuje swój system raportowania do przyjmowania sprawozdań finansowych w formacie XBRL

Wielka Brytania - Inland Revenue - brytyjski urząd skarbowy przygotowuje się do przyjmowania zeznań podatkowych oraz sprawozdań finansowych przedsiębiorstw w formacie XBRL.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200